बालकृष्ण श्रेष्ठ “पासा”
ललितपुर जिल्लाय् थिगुर ऐतिहासिक शहर । नेवारपिस्त ओँसिकेउ थिगुर ब्यागल तु देश । उकुय् इतिहास, संस्कार, संस्कृति व परम्परा त दुपानन्नसि म्वालित वा ब्याला येक्कु मलेउ आन्थिनुं थन्हु थिता ज्येखँय् ल्याखान् आम् ठाइँकु थ्येन्द ओन्नसिन् खोङ व ताय् खँ त उ बाँपिझ्याला स्वयेन्दिउ व ब्यला कायेन् ओल्तेचा घडी बियेन्दिउ भाजु मैजु साँगतपिस्तं थउन सिय् ताय् खँपेन् ब्वठइरा हँग मन्न टोँगन् खोकना थिपुल उइँत मूलोँ क्येँइरि कूत येरि टेँग दम ।
खोकना उइँत यल देशय् एकान्तकुनालान् दक्षिणखेन्नय् मूलसटक जुयेन् नखु, भैंसेपाटी, सैंबुलान् खोकना निस्पुलोँ (दोबाटो) लान् लितं दक्षिणखेन्नतु उइँमल्गु जिन । आमु स्वयेन् हाखेन येँ देशय् कोटेश्वरलान् ग्वार्को, नस्पुमूलोँ चोक (सातदोबाटो) जुयेन् एकान्तकुना थ्येइँ मल । आले मेबु मूलोँ रत्नपार्कलान् लगनखेलटुल्के ओँगन् आँकुलान् मिनीबस गयेन् ओन्सं जिर ।
नस्द हाखेन येउ (२०७२ साल) भूखाप येइस्वयेन् हाखेन अँट व चाय् भरकु दकेय् छेँपेन् डुँगन्लि भताभुङ्गजु छेँपेन् आउ सरकारी अनुदान् व थउ ढ्याबान् दकेयेन् न्हुलु खोइँदउ छेँपेन् खोन्न बाँलकु खोइँदर्सं आमु द ुपानय् मिपे दुख वा अझं तांगु खोइँमदनी आन्थिनुं खोकनाय् मिपिसिन् आमु ओंगु मभिंगु न्हिनसय् घटना त माँगस् खोङन् लिबि ताङ्केय्थेँ लुम्वओन्के छोय् खोइँदमु ।
ब्याला हिलेन् न्हुलु न्हुलु प्रविधिय् विकास येर्सं थउ परम्परा व थउ संस्कृति त त्वामर्तयेन् हाबिय् थेँतु लुखा झ्याला दके अँट व चाय् तु भर्न छेँ डोइँरि चलन पितकाय् खोइँदत । खोकनाय् दोखुनु स्वयन् बाँलकु पक्ष आँकुय् मिपे थि जुइरि । आँकुलान् उकुय् मिपे बाँलकु स्वभाव हँगतु थउ संस्कार त त्वार्ममतइरि पक्ष । उ शहर दुपान नापलङ निस्ता खँन् पिपानलान् येउ मिपिस्त अचम्म लगैजुइ फरै ।
आमु हाति हर्स थिताउरि उ देशकु खाय् थोँसी चल्याइमयेत् मेबु उकु ९५% नेवार अझ घत्केथेँ महर्जनपेन् दउ ठाइँ आन्थिनु उकुय् मिपिसिन् महनी मानेइ मयेत् । महनीय् नामकु स्वन (जमरा) टुल्के मतहिन् हँग खँ सिदत । उ देशकु खाय् खेँज व थोँसीय् वा खँतु त्वार्तइलौ उकु खातु लमहिहिन् ।
खोकनाकु तुरीय् चिकन् पितकाइरि ज्ये अझं त्वार्मतयेन् येँगन् च्वंगु दमु । उ ठाइँ नेवारपे गल्ली व चोक न थिखाउ जुये लागिन् थउ भाषा त म्वात्केइ तइमल हँग बाँलकु विचार दोखुसेनुं तरहिन् । खोकनाय् शहर दात्तिकु रुद्रायणी माँय् द्यगल दमु हर्स शहरलान् भातिचा पिपान चिचा खोकना हँग ठाइँकु श्रीकालीय् मन्दिर दमु । उ श्रीकाली मन्दिर त आँकुय् नेवारपिसिन् सिकाली द्य मा हकुजिन । उ रि आउ थन्केसि नेपाल सरकार न दकेचोँग फास्ट ट्र्याक सटकलान् उत्तरखेन्नय् ड्वाकु चउरय् दात्तिकु दमु ।
सिकाली द्यउय् द्यगल थिगुरी दउ चउरकु बनजा नरयेउपेन् सोंगु किपा द केरयेउपेन् गुल्पनुं खाली म्वजु, आन्थिनुं उकु खोकनाय् मिपे थिता खँरि उ द्यगलय् थिगुरि येरिमल्गु ज्येखँकु भातिचा ध्यान मबिय् थिनागु चाइदमु आम हातिहर्स उकु पाइखानाय् व्यवस्था येँग मद । लोखुयेँग् समस्या खोइँदमु, आन्थितु उ द्यगलय् थिगुरी खा, फा, खेँज येइँत प्रतिबन्ध येँगन् तरै ।
खोकनाय् हाबिय् ट्वालनाप दउ पिस्सरमस (४०० मूरी) यापुयाय् बुँ सरकारन कायेन् आमे भर्नाकु येइमल्गु दाम मबिय् लागिन्तु उकुय् नेवार पिसिन् फास्ट ट्र्याक दकेइ मबियेन् तये खँ सिदत । उ देशकु महनी मानेइमयेर्सं महनी ताक्कु रुद्रयाणी मा व किाली माय् जात्राउरि येकुजिन । उकुय् मिपेन् घत्केथेँ जलद्यउमा (हरसद्धि भवानी)य् प्याखन्मुचापेन् जुये कारण्नं उकु खाय् थोँसी व खाय् खेँज चल्याइ मयेँग खँ जुइफरै ।
