छिजि द्वाल्खाय साझि ज्य खँकु थि जुईलौं, हातिङ चित्त बुझई मोजु खँ दर्स कुठाकु चोङन सल्लाह यरीलौं, छरपर्ट जुके पिपान चोङन बास मालाईलौं, सामाजिक ज्य खँकु सल्लाह यङन थि जुएन हाखेन उईलौं ।
द्वाल्खा थउ बुये ठाइँ ! द्वाल्खा थउ म्येथये ठाइँ । लाङाकु थिखाके धुलोपेन् दर्सङ्, नाकन च्वाकन्ये ब्वाथ्रापेन् बुर्सङ् थउ द्वाल्खा हङ थउतु खेउँ गु ठाँईकु माय कोखलान् जन्म कायन्नसी चा लोखुकु म्येथन, चापेन मुथुकु थोङन हुर्केई जुय ठाँई । उ जुयलागिन् थउ जन्म ठाँई छिजि थउ प्राण सोयन ड्वाकु तु खेउ । गु ठाँई न वा–फस आले ब्वकु म्येथई सेईत ग्वाहार यत्चु । वय नाप नापङ आखर सेईत ग्वाहार यत्चु । उ थिगुर खाएउ सत्य खँ खेउ ।
आन्थितु मुथुन् जुकुन् छीजि द्वाल्खा बाँलकु सर्ग थिनागु ठाइँ हकुपेन् घत्केङ् ख्वइँदत, द्वाल्खाये हाबिये बखान यङ येक्कु ङेइदत । आन्थिनुं द्वाल्खाये दुपान सुलेन् च्वंगु, पितकाइमफये खँपिस्त ट्वाप्ट्वाप्चियेन् इसि ठाइँ बाँलकु, इसि मिपेन् इज्जतदार, इसि जाहानपेन् हाबिन्ननसि भिङ्गु मुलोँकु लिङायेन् च्वंगु हङन् ड्वाकान् ट्वाप्चियेन् रा ट्वाप्चिये जुयेउ । यदि बामलकु तु ज्ये खँ येङन् च्वङ जुर्स सुरी वा हाति पिना, सखी व चा वालेन् ख्वात्तके इले चक्रिन्तु ट्वाप्चियेन् तर्सङ् आमे इज्जत फुसा ग्वयेन् नादयेन् पित येहे येर । हो यिनागु खँपेन् पित मायार्स जिउ, यिनागु खँ पिपानये मिपिसिन् लाये ताइमदर्स जिउ हरिम्वाले दमु ।
भीमसेन द्यउये लाङाकु टेक्कारयेउ पिपानये मिपिसिन्–
“ओहो ! द्वाल्खा यिनागु ठाइँ जुयेन् च्वन कि, मन्कु टोङ स्वयेन् गुलि बाँलकु गुलि, येले स्वर्सङ् येँचौ नस्कन थिनागु, ब्वँकुतु फ्याक्टुर्सङ् चा धुलो थिप्टि मकिकु ठाइँ । आँकुये मिपेन् अझ हरिमल्नसिन् भीमेश्वर व्यवस्थापन ज्येकुठी खलक, पूजारी खलक, टहलवा खलक, गुठियार खलकपिसिन् येङ मान स्वभाव गुलि बाँलकु । थउतु दाजुकिँजपिसिन् थेँ गुलि वास्ता तयेन् ङेइकाइ येङन् ग्वाहार बिरहिन् । आउ इसि वा अझ उ स्वयेन् घत्के मिपेन् मुङन् ड्वाकुतु ज्येखँ ग्वयेन् येइ मन जुर । इसि मन उ द्वाल्खा देश ख्वङन् उलि खुसी चार कि उ ठाइँ त्वार्न लिपुलेन्तु उइँ मायार….,” हङ ताइ दर्स उ द्वाल्खा नुगर गुलि ड्वाकयेन् येउजेउ ।
तर आनागु बाँलकु खँग्वारा (शब्द) ताइत नस्पुटी टिक्रेत्के मुलकु पियेन् च्वइँमल्गु ब्यालान् डायेन् हाये ख्वइँदत ।
थन्केसी द्वाल्खा देशलान् पिपान च्वंगु साङतपिसिन् ‘छन छेँ गिबि ?’ हङन् ङेन्नसिन् ‘जि द्वाल्खामि, जन छेँ द्वाल्खा भीमसेन द्यउये लाङाकु तु खेउँ,’ हत्नसिन् आम साङतपिसिन् थउ ख्वालतु पाङउ न डायेथेँ येङन्… “ओहो, थप्सिन् आन्थि थउ ठाइँ हङन् ड्वाकके टाहागके (बढाइँचडाइँ) बखान येङन् भ्वँरपति व अनलाइनकु द्वच्वगु ना.. थप्सिन् हङ थेँ आँकु हातिङ बाँलकु प्रबन्ध म्वखोन्गु इसिन् । न बजार व्यवस्थापन, न पाइखानाये व्यवस्थापन, न सफासुगर ख्वइँदउ, ल पाइखाना वा दउजिन क, उ ठाइँकु दमु हङन् मुल क्येङ चिंन तइ माल ? द्यउये देगल धुन्दु उइँरी हङ तु बुराखारापेन् खेउँ, आले आपिस्ततु सुविधा बिमफर्जु हर्स आमु ज्येकुठी दके (व्यवस्थापन समिति)ये हाति अर्थ जुर ?”
आन्थितु मेप्सिनुं इथि हङ ताइदत,.. “खरङ्ग येरित ओन्नसिन् वा गिबिङ् मदउ जात्रा ख्वइँदत, मूल मन्त्र ब्वङन् रीत खल्केउ बार्मुन तउरी क्वाराङकु तयेन् साँफर ब्वङ्केइरी हँ आले आँकु ज्येयेकु टहलवा पिस्तरी द्यउये हाखेन् तयेन् रुद्री पाठ येत्केइउरी गिनागु अचम्मये चलन ? आमुङ् सुन्हिन्नसि नादके अइराक् त्वङन् च्वंगु टहलवा त तयेन् ।”
आम्तु बगालकु ओंगु मेबु साङत न थपेङन् ङेनकेर्जु,–
“उलिजुकुन् मखे कि द्यउ स्याउदाइत लश्करकु च्वङन् दुत उइँ धोनकेयेन्लि स्याउदाइतु मदके ‘चाँड चाँड,’ हङन् ख्यात्तु ख्याङन् पित छ्वइरी चलन ठिक लगै म्वजु । आले खरङ्ग येत्नसिन् यदि खस बार्मुनपिस्त मन्त्र पाठ ब्वन्केइउरी चलन मजिर हर्स कि त वज्रचार्य तइमल्गु कि त जोशी खलकपेन् तइमल्गु जु, गुठीयारपे ज्ये वा गुठीये ज्येये ल्याखान् सुन्हिये पूजा व रासपूजा जुकुन् चल्केइउरी खेउँ हङ ताउपे । तर उकु इसि बाजेबजै पिसिन् हङ थिनागु व्यवहार ख्वइँ मन्त । थउ इच्छान् डुकु, गोंगर व बर्खुन् बलि मबियेन् त्वार्तइ मज्यू गिनागु चलन ?” यिनागु खँपेन् घत्केङ् ताइदत ।
आउ द्वाल्खाये भीमसेन द्यउकु स्याउदार येउ भक्तजनपिस्त द्यउत ढ्याबा दक्षिणा छाये ल्याखाःकु स्वइ मजियेउरा ? बरु द्यउ त पूजा येङन् स्याउदार येउपिस्त आपे भाकल खेउँरा, लहर जुकुन् खेउँरा हङन् बाँलसके ङेङन् थिम्हा बाँलकु शुद्ध मन्न च्वइँफउ थ्वँ ऐराक म्वत्वंगु मिपेन् तयेन् पूजा येतकेइउरी प्रबन्ध यर्स बाँलरेउरा ? खेउँ येउङ् द्यउकु मूल पूजारी मल, गिथिकि द्येक्वारकु येङथेँ ।
पूजारीन् जुकुन् दुत ओङन् पूजायेङन् पूजाबस् पित हायेन् सिंदर तित्के स्वन बिये थेँ तु बिइउरि चलन दउ जुर्स मेबु तु खँ जुउजु । भीमसेन द्यउ वा लोकये दोखुसे लागिन् कल्याण येकु ज्येखँ व्यापार, कल मेशिन चल्याङन् ज्ये येङन् नउ दोखुसे तं स्वउ द्येउ हङन्तुका मिपेन् टायेन् टायेन्लान्नसि येरहिन् हङन् थुकेइ मलेउरा । उ च्वये खँ छीजितु दाजुकिंज, ताताकेहेँ, ड्वाकुन्दांगु बुद्धिजीवी पिसिन् स्वयेन् ब्वङन् बाँलकु सर्सल्ला व सुझाव बिेयेउ हङ आस कायेन् द्वाल्खा नेवारपे थउ मा भाषालान् च्वयेन् पितकार्गु । हात्त हर्स उ छीजि थउतु लाङा फरये खँ खेउँ ।
थिप्पुलं दोख्सेत हात्त सिकेइउरी हङ इसिन् मनकु टोङ दमु । ज्य खँ यङन ओन्ङ हातीङ कोतथात जुई फरई वत सुधार यङन राकरिक मयङन हाखेन उईलौं हङन थि थि खलककु ब्व कायन हाखेन ज्य खँ हिल्के चोङन दिउ छिजि द्वाल्खाय भाजु मयजुपिस्त ईसिन दुपान नुगरलानन्सी ईनाप (अनुरोध) यतगु । जय द्वाल्खा ।।।
संयोजन : बालकृष्ण श्रेष्ठ “पासा”
