Category: भाषा/ संस्कृती

वसन्तको आह्वान गर्ने होली रङ मन पर्नेहरूका लागि उल्लासको पर्व हो। असत्यलाई सत्यले पराजित गरेको सम्झनामा नेपाल र भारतीय मूलका हिन्दू धर्मावलम्बीले यो मनाउने उत्साह र आत्मियताको रङ्गीन पर्व पनि हो। फाल्गुण शुक्ल पूर्णिमाका दिन केटाकेटीदेखि वृद्धवृद्धासम्म पुराणा कटुता र दुश्मनीलाई बिर्सिएर एकअर्कालाई रङ दलिदिएर होली मनाउने गर्छन्। होलीको अघिल्लो रात होलीका दहन गरेर बिहान एकअर्कामा रङ छर्किएर मनाइने यो... Read More

फाल्गुन महिनाको शुक्ल अस्टमिको दिन देखि बेलुनमा रङ हानेर र अबिर दलेर फागु खेल्न सुरु हुन्छ । पूर्णिमाको दिन धुमधामले बाजागाजा सहित नाच गान गरेर सहर परिक्रमा गरेपछि फागु उत्कर्षमा पुग्छ र समाप्त हुन्छ। फाल्गुन महिनाको पुर्णेको दिन पर्ने भएकोले यो पर्व लाई नेपालमा फागु पुर्णे भन्ने गरिन्छ भने भारत तिर होली भन्ने प्रचलन छ। फागु पुर्णे भनीए पनि पहाडमा... Read More

प्रा. डा. श्याम जोशी एकदिन एकजना प्राध्यापक मित्रले कुरै कुरामा मलाइ सोध्नुभयो – दोलखाको देवता भीमसेन कि भिमेस्वर हो ? मैले तुरुन्त दुवै हो भने र “एक शिला तीन अबतार”को प्रसंग सुनाएँ । एकदिन एकजना प्राध्यापक मित्रले कुरै कुरामा मलाइ सोध्नुभयो – दोलखाको देवता भीमसेन कि भिमेस्वर हो ? मैले तुरुन्त दुवै हो भने र “एक शिला तीन अबतार”को प्रसंग... Read More

धेरै कलाकार चाहिने भए पनि पुरुष कम भएकाले खड्ग जात्रा र कुमारी जात्राचलिरहेका छन् । भविष्यमा यो क्षेत्रमा पनि महिलाको प्रवेश भएमा कुनै आश्चर्य मान्नुपर्ने छैन । नूरजा राजभण्डारी यसपालि पहिलो पटक चाँदीको मोहर निकाल्ने राजाका रूपमा मानिएका इन्द्रसिंहदेवको प्राचीन सहर दोलखामा अवस्थित भीमेश्वरको दर्शन गर्ने साइत जु¥यो । भीमेश्वर मन्दिरबाट तल ओर्लदै थिएँ, एउटा नचिताएको दृश्य देख्न पुगें ।... Read More

भीमसेन देवताको चर्चा गर्दा हिजोआज मुख्यतःदेश, काल र प्राणीमा आइपर्ने परिस्थिति सूचक देवताको रूपमा चर्चा गरिएको पाइन्छ । यो सत्य यथार्थ हो । जब जब दोलखाको साक्षात भीमसेनको प्रतिमूर्ति शीलामा पसिनारुपी तरल पदार्थको थोपा थोपा अंकित हुन्छ त्यसैलाई देवतामा पसिना आएको मान्यताका साथमा पूजाअर्चना गर्ने गरिन्छ । भीमसेनको प्रतिमूर्तिमा पसिना आएको चर्चा त्यहाँका सम्बन्धित पुजारी वा गुठियार वा टहलवा(मन्दिरमा सुरक्षा... Read More

प्रा.डा. श्याम जोशी स्वस्थानी व्रतकथासँगै एक महिनासम्म चल्ने माधवनारायण पर्व पौष शुक्ल पूर्णिमामा शुरु भएर माघ शुल्क पूर्णिमा अन्त्य हुन्छ । माधवनारायण पर्व श्री स्वस्थानी ब्रत कथा सँग मेल खाए पनि मनाइने तरिका फरक छ । यो पर्व भगवान माधवनारायण वा भगवान विष्णुमा समर्पित हुन्छ । मानिसहरु मन्दिरमा ३० दिनसम्म व्रत बसेर हिन्दू त्रिदेब मध्ये एक माधवनारायणको पूजा गर्ने गर्दछन्... Read More

सरस्वती मया दृष्टा वीणापुस्तक धारिणी ।हंसवाहनसंयुक्ता विद्यादानं करोतु मे ।।१।। प्रथमं भारती नाम द्धितीयं च सरस्वती ।तृतीयं शारदा देवी चतुर्थ हंसवाहिनी ।।२।। पञ्चमं तु जगन्माता षष्ठं वागीश्वरी तथा ।सप्तमं चैव कौमारी चाःष्टमं वरदायिनी ।।३।। नवमं बुद्धिदात्री च दशमं ब्रम्हचारिणी ।एकादशं चन्द्रघण्टा द्वादशं भुवनेश्वरी ।।४।। द्वादशैतानि नामानि त्रिसन्ध्यं यः पठेन् नरः ।जिह्वाग्रे वसते तस्य ब्रम्हारूपा सरस्वती ।।५।। आज हिन्दु जगतमा यिनै... Read More

प्रा. डा. श्याम जोशी नेपालमा, बिशेष गरी नेवार बस्तीहरूमा एक महिना लामो स्वस्थानी ब्रतकथा पौष शुक्ल पूर्णिमा (२०८१ मा पौष २९) मा आरम्भ हुन्छ र माघ शुक्ल पूर्णिमा (२०८१ माघ ३० गते) मा समापन हुन्छ । सबै घरपरिवारले स्वस्थानी व्रतकथा वाचन गरेर एक महिनासम्म स्वस्थानी देवीको पूजा गर्छन् । व्रत बस्ने र देवीको पूजा आराधना गर्नाले मनोकांक्षा पूरा हुने जनविश्वास... Read More

नेपाल सम्वत् ११४५, थिंलागाः १५, त्रयोदशी (१५ पुष, २०८१, ३० डिसेम्वर, २०२४) सोमबार, बाँपीझ्याला । गुरुङ समुदायले नयाँ वर्षलाई स्वागत गर्दै आज ‘तमु ल्होसार’ मनाउँदैछन् । ‘ल्हो’को अर्थ वर्ष र ‘सार’ को अर्थ फेरिनु भएकाले वर्ष फेरिने दिनलाई ‘तमु ल्होसार’ भनिएको हो । तमु ल्होसार गुरुङ समुदायले नयाँ वर्षका रुपमा भव्यरुपमा मनाउने गर्छन् । ‘तमु ल्होसार’ पर्व सूर्यको किरणसँग सम्बन्धित... Read More

नेपाल सम्वत् ११४५, थिलाथ्वः १५ (३० मंसिर, २०८१, १५ डिसेम्वर, २०२४) आईतबार, बाँपीझ्याला । नयाँ धान भित्र्याएको खुसीयालीमा नेवार समुदायले आज ठिला पुनिस धान्यपूर्णीमा र उपत्यकामा योमरी पूर्णिमा पर्व हर्षोल्लासका साथ मनाउँदैछन् । मार्गशीर्ष शुक्ल पूर्णिमाका दिनमा मनाइने ठिला पुनिस धान्यपूर्णीमा र योमरी पूर्णिमालाई योमरी पुन्हि पनि भनिन्छ । नेवार समुदायको ठूलो चाडका रूपमा मनाइने यस चाडलाई खाद्य पदार्थको रसिलो... Read More