Category: भाषा/ संस्कृती

प्रा. डा. श्याम जोशी नेपालमा मार्गकृष्ण चतुर्दशीका दिन मनाइने पर्व लाई बाला चतुर्दशी भनिन्छ । यो पर्वलाई परिवारका मृतक सदस्यको उद्धारको लागि शुभ दिन मानिन्छ । मानिसहरु पशुपति र गुजेश्वरी मन्दिर र त्यसको वरिपरी सतबिज लाई बाटोमा छर्दै तीर्थयात्रा गर्न जान्छन्। त्यसैले पशुपति क्षेत्रमा शतबिज छर्ने तिर्थयात्रीको भीड लाग्नेगर्छ । शतबीजको अर्थ सात प्रकारका बीउहरू हुन् भन्ने बुझिन्छ । कैलाश,... Read More

चौबीस वटा एकादशी मध्ये सबैभन्दा ठूलो र महत्वपूर्ण एकादशी हो । हरिबोधिनी एकादशी वर्षमा पर्ने चौबीस वटा एकादशी मध्ये सबैभन्दा ठूलो र महत्वपूर्ण एकादशी हो । त्यसैले यसलाई ठूलो एकादशी पनि भनिन्छ । वैदिक सनातन धर्ममा एकादशीलाई भगवान् विष्णुको उपासना गर्ने पर्वको रूपमा लिइन्छ । आषाढ शुक्ल एकादशीको दिन क्षीर सागरमा सुत्नुभएका भगवान विष्णु आजैको दिन उठ्नुहुने पुराणहरूमा उल्लेख गरिएको... Read More

नेपाल सम्वत् ११४४, कौलागाः १४ (१५ कार्तिक, २०८१) ३१ अक्टोबर, २०२४, बिहीवार, बाँपीझ्याला । विभिन्न आरोह अवरोह पार गर्दै छापा पत्रकारिताको तीन दशक यात्रासँगै हामी पनि बामे सर्दै न्यू मिडियाको यात्रामा १ दशक पार गरिसक्यौं । यस अवधिमा हामीले छापा पत्रकारिता र अनलाइन पत्रकारितामा भोग्नुपरेका कथा व्यथा आ–आफ्नै छँदैछ । पछिल्लो समय न्यू मिडिया अन्तर्गत सामाजिक सञ्जालले पारेको विभिन्न खाले... Read More

डा. श्याम जोशी, दोलखानेपालीहरुको महान चाड दुर्गा पूजाको अवसरमा प्रत्यक वर्ष दोलखामा “खड्ग जात्रा” निकालिन्छ । विजयादशमीको अन्तिम दिन एकादशीका दिन राजकुलेश्वरबाट बिहानैदेखि खड्ग जात्रा सुरु हुन्छ । खड्ग जात्रा पर्व महिषासुर राक्षस र देवताहरू बीचको युद्धसँग सम्बन्धित कथामा आधारित छ जसमा देवी दुर्गाले दैत्य महिषासुरको बध गर्छिन् । सबैभन्दा लोकप्रिय किंवदन्ती अनुसार महिषासुर शक्तिशाली अर्ध–मानव ,अर्ध– भैंसी असुर हुन्... Read More

हिपाथामी जात्रा कहिले सुरु भएको हो भन्ने यकिन मिति थाहा नभए पनि अठारौं शताब्दीको उत्तरार्धसम्म दोलखा राज्यमा शासन गर्ने राजाहरूले (मध्यकालमा) यो जात्रा सुरु गरेको अनुमान गरिएको छ । बडादशैंको पूर्वसन्ध्यामा टीकाको दिन दोलखा सहरमा हिपाथामी जात्रा हुन्छ । स्थानीय दोलखाको नेवारी भाषामा हिपाथामी भन्नाले रगत पिउने थामी हुने भएकाले यस पर्वलाई हिपाथामी जात्रा भनेर चिनिन्छ जुन नेपालमा कतै कुनै... Read More

यसवर्षको दशैंको शुरुआत आज असोज महिनाको १७ गतेको घटस्थापनाबाट शुरु भएको छ । दशैको शुरुवात आज पहिलो दिन घटस्थापना ! दशैको हार्दिक मंगलमय शुभकामना ! नेपाली र नेपाल बाहिर रहेका नेपाली र नेपाली भाषी मात्रै नभएर भारत, बङ्गलादेश लगायत अन्य देशहरूमा पनि दशैंलाई विशेष महत्वकासाथ मनाउने गर्छन् । दशैं मूलतः हिन्दूहरुले विशेष प्रमुखताका साथ मनाउँदै आएका छन् । पहिले पहिले... Read More

आश्विन शुक्ल (दुर्गा) पक्ष परेवा घटस्थापनाका दिन देखि कोजाग्रत पूर्णिमाका दिन सम्म दोलखामा धुमधामका साथ बडादशैैं मनाइन्छ । दशैंको अगमन सङ्गै दोलखाका नेवार समुदायहरुले आ–आफ्नो घर आँगन सफा सुग्गर गरी, रङ्ग–रोगन गरी दशैंको लागी चाहिने सामग्रीहरु बन्दोवस्त गरी दशैं मनाउने तयारीमा लाग्छन् । घटस्थापनाका दिन देखि बाह् कुसुले दुई कसाहीको मनमोहक मालश्री धुनको बाजा सँग सँगै बडादशैं प्रारम्भ हुन्छ ।... Read More

नेपाल सम्वत् ११४४, ञलाथ्वः १४ (१ असोज, २०८१) मंगलबार, बाँपीझ्याला । कन्या अर्थात् आश्विन सङ्क्रान्तिका दिन आज कालिगडहरुले विश्वकर्माको पूजा आराधना गरी विश्वकर्मा दिवस मनाउँदैछन् । विभिन्न कलकारखानामा विश्वकर्मा भगवानको बालुवाको मूर्ति वा तस्वीरमा विधिपूर्वक पूजा आराधना गरी यो दिवस मनाउने गरिन्छ । कलकारखानालाई विशेषरूपमा सजाएर मजदुरलाई समेत सहभागी गराएर यो दिवस मनाइन्छ । बालुवा अन्य चीजबाट बनाइएको विश्वकर्माको मूर्ति... Read More

ती दिनहरूको याद आउँछ यतिबेला । दोलखाको यो ईन्द्रजात्रा पर्व । तर ईन्द्रजात्रा नै भनेर चाहिँ धेरै वर्ष पछि मात्रै थाहा भयो । हामी अर्थात् म सानो छँदा यो जात्रालाई हाम्रो स्थानीय मौलिक मातृभाषामा ‘हाँथो ब्वकेय् नखत’ र ‘मेम्सिं स्वाङ’ जात्राको रुपमा जान्दथ्यौँ । यसको अर्थ सामान्य हिसाबले बुझ्दा अलिकति व्याख्यात्मक ढंगले प्रस्तुत गर्नुपर्ने देखिन्छ । यो ईन्द्रजात्राको बेलामा दोलखाको... Read More

नेपाल सम्वत् ११४४, ञलाथ्वः १२ (३० भाद्र, २०८१) आईतबार, बाँपीझ्याला । आज भाद्र शुक्ल द्वादशी । आजदेखि काठमाडौँ उपत्यकाको मुख्य पर्व इन्द्रजात्रा प्रारम्भ हुँदैछ । वर्षा र सहकालका देवता इन्द्रको पूजा गरेर मनाइने यो पर्वलाई उपत्यकाका नेवार समुदायमा येँया पुन्हि पनि भनिन्छ । हनुमानढोका अगाडि इन्द्रध्वजासहितको लिङ्गो ठड्याएपछि सुरु हुने यो जात्रा विविध नाचगान, रथयात्रा र देवीदेवताको पूजार्चनाका साथ आठ... Read More