द्वाल्खा भीमसीन देउ छिजि पहिचान !

उपेन्द्र प्रधान, द्वाल्खा

प्राचिन शहर द्वाल्खा हङन् गुनानुङ् नाम काय तार्ङसिन्तु छिजि त ड्वाकु गर्व लगैजुर । छिजि थउ माँय चाय थिगुर ग्वाठाकु छिजित गुला टुल्के प्याटाकु तयन् उ ब्व (धर्ति) कु पितकायन् द्वाल्खामी हत्केउ आमु माय टुटीकु यउली भ्वाक्पुयन् स्याउदार्सङ आमु गुण गुल्पनुङ पुलि मफगु, सायद फयेउ तु मखे ज्यउ, अझ हरि मल्स आमु माय ट्यासा तु लित बि मफगु थिनागु लगैजुर ऊ खँ जिन जुकुन मखे छिजि दोखुसेनुङ मनकु टोङन चोनगु ।

ब्वकु जन्मई जुयन्ली ब्वकु तुलेन मुलेन चा कोर्सिएन नर्ङ नर्ङ अन्न नई सेङ ठाँई खेउ छिजि द्वाल्खा । उ दुपान थउतु पहिचान दउ मा भाषा, संस्कृती, परम्परा, नखत चखत आले थौतु मौलिकता दउ ट्वाल, देउ देगल व परम्परा दमु ।

ईथि थउतु पहिचान दउ छिजि द्वाल्खा शहरकु नामजाउ साक्षात भीमसीन देउ चोङन दिरहिन् । यउसेन एउता हर्सङ उ भीमसीन देउय थउतु व्यागल पहिचान व महत्व दमु । गुन यत्ङ छिजि द्वाल्खा, द्वाल्खामी त थउ पहिचान विईत कत्छीङ्गु खोईदमु । कत्छीङन चोन ।

यउसेन एउता हर्सङ भीमसीन देउय थउतु व्यागल पहिचान व महत्व दमु ।

भीमसीन देउ हङ कत्नङ नेपाल देशकु च्वँगु मिपिसिन् जुकुन् मखे ड्वाक् ड्वाकु खोन् पारि (समुन्द्रपारी) पिदेशकु च्वँगु मिपिसिनुङ् द्वाल्खाय भीमसेन देउ न केङ अद्भूत चमत्कारीय् ल्याखाःन् पित यउ चल्तिय खँ तार्ङ अचम्म तायन् नुगरकु तरहिन् । छिजिन् उ खँ त अझ बाँलस्के केइँत व सिकेईत पहल यरिमल्गु खोइँ दमु । वय लागिन् छिजिन् हाति यर्स अझ बाँलस्के थुकेई आले सिकेई फरगु हङन लगई जुई मल्गु थनु मुल खँ व आवश्यकता दमु ।

भीमसेन देउ त छिजिन् थिगुर इष्ट देउय ल्याखाःन् जुकुन् स्वइमजि, उ देउ हङ छिजि नुगरकु च्वँगु हिग्वारा खेउँ, गुरि हिन् यत्न छिजि स्वइँफरगु आन्थि तु छिजि भीमसेन देउ त नुगरकु मतर्गु हर्स, मिखाकु माथाकेर्गु हर्स छिजि द्वाल्खामी हङन हरित गौरव यरी मल्गु ठाँई मदै फरै ।

भीमसेन देउ त छिजि जुजु बाजे बराजुन् हङ थें तु पाँच पाण्डवय थिगुर अंशय ल्याखाःन् जुकुन् स्वइमजियउरा ?

भीमसेन देउ त छिजि जुजु बाजे बराजुन् हङ थें तु पाँच पाण्डवय थिगुर अंशय ल्याखाःन् जुकुन् स्वइमजियउरा ? उ खँ सायद जुइफरै आमुताक्कुय बाजे बराजुन् तर्सङ छिजिन् छिजि भीमसेन देउ त उ ठाइँकु थउ तु पितयउ साक्षात्कार देउ हङन् खेउ खँ हर्स अझ बाँलरेउरा, हात्त हर्स झिमनिस्म भरिया पिसिन् जा छुयन् नइ टेङ खँये प्रसङ्गकु पाँच पाण्डवय खँ पित यउमद ।

आमु थिगर लुङा त चटन्न टोर्नसिन हि, दुधु पितययन्लि थिमा भरिया ग्याङन् दोखुसेतं हल्ला यङन्लि गर्छि लिबि थिमा जोगी मस्तिय जउपा खेन्न घार जुके ययन् जि भीमसेन देउ खेउँ हङन थउ त ओसिके प्रसङ्गकु उ भीमसेन देउ महाभारतय् बाखन नाप मखे कि छिजि देश त रक्षा यरित प्रकट जु साक्षात् देउ खेङ हङ बारेकु थुई मल्गु खोनगी । उतु खँ त छिजि दोखुनु मिलई जुयन थिगुर मुथुन हरी मल्गु खोईदमु ।

गुनुङ खोङन् मग्याकु, हातिङ् खोङन् लिमचिल्गु, थउ तु रुप खोन्न बेस्न बल दउ, ताकत न जाउ जुयलागिन् तु भीम हँगन् नाम जाकेय् खेउँ जुई मल । उ भीम हङ शब्द संस्कृतलान् पितयउ जुर्सङ् उ देउय पूजा यङन् आराधना यत्न, यउता ज्य खँङ् बाँलकु जुयन् वङ्गु खोइँ दयन्ली दोखुसेनुङ मान्यता बिलगैजुर, इथि जुर्ङ जुर्ङ गत्केङ नामजायन् वङन्लि स्वःनिग देश आमताक्कुय भादगाउँ, पाटन, कान्तिपुर नेपाल देश्य जुजुपिसिनुङ् उ देउ बेस्न बाँलकु भीङ्गु हङन् पुजाआजा यरित पहल यङन्लि लिबि प्रजापिस्न छिजि देउ त भीमसेन देउ महङन् भिंःद्यः हङन् हरिलगैजु्र्हिन् ।

आले निकै लिबि पाटनये कुटुबहालकु व मेबु थिठाइँ भिंःद्यः हङन् ओप्तेचा मन्दिर तु दके तयन् तरै । यले यउसेनुङ भीमसेन देउय थापना यर्सङ् छिजि देउ हङ द्वाल्खा भीमसेन देउतु खेउँ किंवदन्तीय ल्याःखान् मखे कि गिथि उ ब्व (जमिन) य श्रृष्टि जुर आन्थितु जु खेउँ हङन् छिजिन् संरक्षण व सम्बद्र्धन यरी मल्गु खोईदमु । उ खँ त म्वाली ख्वाली त जि संस्कृती बिद् हङन लिङाउपे नाप स्वापु तयन म्वाली ख्वालीय ज्य यरी मल्गु आवश्यकता दमु । मखे हर्स मेह्ग जन बाजेन घेर न लाहा सिउजु हङन छय्न फुई ल्याङ थिनागु खँ जुकुन छिजिन् लायन लिङायन मजि रा ?

ईथितु भीमसेन देउ न यल्पनु छिजि दाखुसेत सूचना बियन् च्वन कि, लोभ, अपराध, बाँमलकु ज्य खँ यरि मटेना नत्र जन्त ठाकयउ, थिमान् हातिङ अकत्न ज्य यङन् पाप यतै दोखुसेतङ् बाँमलकु जुयउ हङन् सूचना बिर्ङ बिर्ङ मभिंगु ज्य यङन्लि छिजि देउ त ठाकउ महशुस जुर । उतुङ् कारण न चल्ति पितयउ वा मखे रा ? उ खँ तङ् छिजिन् नुगरकु तईमल्गु खोईदमु । वय नाप नापङ म्वाली ख्वाली मल्गु थनुय आवश्यकता दमु । वय लागिन् स्थानिय सरकार न ग्वाहार यरी मल्गु खोईदमु । मा ताय सुकाएन मसिए सुकाएन नस्पुटीकु चिकन थोङन चोई मजिरा ?

हाबिय स्वयन् भीमसेन देउय लाङा, फर, पलि थनकेसि घत्केङ बाँलङन च्वन, देउय महिमानुङ नाम जायन् वङ्गु खोन्न छिजिन् रसताइमल, आन्थिनु गुल्प गुल्प भीमसेन देउय अस्तित्व तु नासेरि त म्वाल्गुपेन् थिमा निस्मा आनागु तु मिपेन् पितयरहिन् हङ तार्न नुगरकु हातिनुङ ककेय् थें स्याङन् यर । यिनागु खँ कु छिजि दोखुसेनुङ थिगुर मुथु जुयन् बाँमलकु ज्य खँ त ट्वाप्चियन् मखे टप्छ्याङन् तु ताङ्केइमल, सायद थिमा निस्मान् हरिङ फरै, थउरी पिपान च्वङन् दाम थिगर ग्वाहार बिमफउ वयतुनी खँ ड्वाकु हरिङ फरै । तर जन बिचारकु ढ्याबा बियन् जुकुन् विउ मि ड्वाकु जु मख कि नुगरकु माया दमु हर्स खँ लार्नङ बाँलकु थिनागु लगैजुर ।

आउ थिपुल भिमसेन देउय किपाय खँ लाई टेनगी, देउय देगल हाखेन देउय किपा काई मजि मद मटे ना हङ सूचना तय खोइँदमु आन्थिनु फेसबुक, ट्वीटर, गुगल, युट्युबकु रासपुजा यत्न फिकेय् तिसा फिय किपा यलेङ पितयउ खोइँदमु । तर उ हात्त हाति कारण न जुर…? गुने कमजोरी खेउँ ? पुजारी, टहलवा, गुठियार रा जि उकुये दोखुनुस्वयन् बल दउ हकुपे ज्य खेउँ रा ? यिनागु खँकु सचेत जुइमल्गु खेउँ तर द्वाल्खा भीमसेन देउकु जुकुन् मखे, यलेङ् यिनागु चलन खोइँदमु । येँ देशय संकटा, स्वयम्भू अजिमा, दक्षिणकाली, भद्रकाली, साँखु खड्ग (बज्रयोगिनी) पोखरा विन्दवासिनी, गोरखा मनकामना, गुहेश्वरी येँ यले वन्सङ् किपा काइत निषेध हतहिन् तर पिपान मियन् च्वनहिन्, फेसबुककु तरहिन् । उ ज्य खँकु व्यवस्थापन पक्षलान् स्वइमल्गु खोईदमु । हाति यर्स बाँलकु जुृएउ हङन् ?

आउ भक्तजनखेन्न उइँलौ, थउ ठाइँय नाम जाकेइत मिपिसिन् न्हुलु ज्य खँ गिनागु यर्स बाँलरेउले हङन् गिबिङ कुसा (छाता) यार्खायन् जिररा, ड्वाकाये माला दके जिररा, बजि टुङ केङन् जिररा यउता यङन् जुर्सङ वँहे मोहोन्गी हकुपिस्तङ ’ए आँकु वा यिनागु तुका दमु हँले उइँलौ ना थिपुल…’ हरि मल्के हातिङ ज्य खँ केइँ यरि फर्स पेँगर च्यागर ढ्याबाङ दयउ थउ ठाइँये विकासउङ् जुयउ हङ सोच दकेइलौ ।

जिल्लाय मुल ज्यकुठीपेन दउ अड्डा चरिकोट गिबि थेन्जु छिजि गिबि च्वनगु, कालिन्चोककु मिपेन् हात्त थिखार भीमसेन देउकु घत्केथेँ नेवार जुकुन यर मेबु हात्त माया…?

जिल्लाय मुल ज्यकुठीपेन दउ अड्डा चरिकोट गिबि थेन्जु छिजि गिबि च्वनगु, कालिन्चोककु मिपेन् हात्त थिखार भीमसेन देउकु घत्केथेँ नेवार जुकुन यर मेबु हात्त माया…? उ खँकु हाती रहस्य दमु, हाती उद्देश्य मगत, म्वालि मल्दनले, कि मखे ? उ तुङ् खेउँ ढ्याबा ग्वार्मुइरी हङन् लकुलकुथें भाउ क्वाटके कायन, चछि थिपु डसना व थिपु फाङा तय कुठाय भाडा निस्दोलटुल्के कायन्ली मिपेन् तिर्मापायउ रा ? गुनासो यत्चुहर्स जन कय् मिच छिन ना लहिन आले…’ हङ थिनागु असभ्य जवाफ बिर्नसिन् छिजि मानवता गिबि थनै ? थिपुल यउ पाउँना ग्राहक त नुगर स्यात्के ढ्यावा कार्गु हर्स मेवु पतक मायाई फरई ऊ खँ छिजि व्यवसायी पिसिन् थुई मल ।

स्थानिय रुपन चोङन् व्यवसाय यङन चोङ्गु दाजुकिंज, तिताकेहेपेन थि जुयन थउ थउ व्यवसाय हिल्के हाखेन ओन्स बाँलकु जुयउ रा ? मखे हर्स छिजिन पिपानलान् यउ पाउँनापे लागिन् थउ ठाँईकु हातिङ मदकेईरी आले पाउँनापेन मायार हङ कापलकु लाहा तयन चोङन हातिङ उपलब्धी मोजुयउरा ? वय लागिन् थि जुईतु मल । खायौ खँ उतु खेउ । वय लागिन् छिजि दोखुसेत सतबुद्धी थहा हङन भीमसेन देउकु आशिक फोङन थिम्हन् मेवु त भिङ्गु टोङन् हाखेन उइँलौ । जय द्वाल्खा भीमसीन देउ ।