प्रा.डा. श्याम जोशी
गत्केंग हाबिय खँ नेपाल देश य पूर्वकु तामाकोशी खो य चुकाकु दोलखा नामय देश दउजु । साक्षात इन्द्रपुरी थिनागु दोलखा शहरकु गत्केंङ हाबी स्वाङ ‘तेजदउ चम्कैजु’ भीमसेन च्वंगु जुय लागिन दोखुबलेंङ दोलखा शहरय नामजायन चोंङगु जु ।
आकु भीमसेन देउ य नामजाउ देगल दउजु । दोलखा कु चोंङगु मिपेन दोखुनुंङ नेवार जुय लागिन देउ य पुजारिङ नेवार तुंङ जुजु । आप्सिन भीमसेन य आनक्के श्रद्धा यङन नित्तेङ स्याउदायन व पुजा यकुतन जु । भीमसेननुङ आपे रक्षा यङन तउजु, आले आपे मन य ईछा पेनुंङ पुरा यङन बिउजु ।
तामाकोशी य तिरकु थउ देगल दय लागिन भीमसेन देउ थउ त् मन लगैजु ब्यालाकु तामाकोशी खोकु ज्वाल्द ओंङगुजु । ताप्लान वा बाति गत्केतुंङ खोकु ज्वालेंन चोंङगुजु । आमु य कारणन भीमसेन देउ पुखुर ज्वाली त् आनक्के सउजु ।
आमताक्कु नेपाल उपत्यका लोखुन थिखाउ थिगुर डवाकु पुखुर जु जु । उपत्यका य मालिक रि दानासुर नाम य थिमा दानब जुजु । उ य दानब न थउ मत्याङ मिच् प्रभावती त् पुखुर ज्वाली त् बागमती खो य लोखु चुयन उइं मबियन टियन पुखुर दके बियन तउजु । दानासुर य मिच् व आमे साङत पेन नित्तेथें तुंङ पुखुर कु ज्वाली त् व डुंगा गयन ब्वात्जुईत् यौउतन जु ।
नेपाल उपत्यका लान लिपुल्गु मिपिसिन आमु पुखुरय बारेकु खुब बखान लाय भीमसेन देउ न ताउजु । थिपुल आमु पुखुर ज्वाली दर्श जिउ जु हङ भीमसेनय मन कु यइ लगैजुर । आले निछी सुम्मके भीमसेन देउ लोखुकु मेथयन छुत्केइत उपत्यका खेन्न ओंन । उपत्यका थेङनलि लुङ्गा य डुंगा दके आकु चोंङन निच्छी पुखुर कु हथियिथि ब्वात्जुयन मजा कायन चोन ।
दानासुर य मिच् व आमे साँङत पेंनुङ थिगुर कुना कु पुखुर ज्वालेंन छुत्के चोंङगुतनजु । लाङ्गटा पुखुर ज्वालेंन चोंङ ब्यालाकु उ गुन खोंन्ङङ ग्यार्दौमि यर हंङन आपेन थिपुल लिपुलेंनुंङ मोसोयन सासापतिन ब्वात्हींन । निबार डुंइथे जुयन्ली भीमसेन न लिबारीरेई हङन चांड चांड डुंगा चल्यांङन थिगुर ठाइंकु थेन्जु ।
आकु भीमसेन न डुंगा दिकेयन ‘भीमेश्वर य शिवलिंग’ स्थापना यङन् थउ छें दोलखा लिपुल । आमुन्ली मिपिसिन आमु ठाइंत तुंङ भीमढुङ्गा हरि लगईजुरहिन । मिपिसिन भीमसेन देउ य आमु डुंगा भीमढुङ्गाकु आउटुल्लेंङ चोननी हतहिन ।
(“नेपाल देशको इतिहास” नाम य लाहान चोयन तय आनक्के नाप्लरी मदौ बंसावली सांफुर व मेबू चोयपेन सोयन उ बाखन चिंङखेंङ । )
