नेपाल सम्वत् ११४४, ञलाथ्वः १३ (१ असोज, २०८१) मंगलबार, बाँपीझ्याला, दोलखा । साक्षात भगवान दोलखा भीमेश्वर मन्दिरमा चुडामणी (चुलिका सिँ) स्तम्भ जिर्ण हुर्दै गएकाले फेर्ने तयारीको लागि चुडामणी (चुल्काप्सीं) दोलखा पाखलती बसपार्कबाट स्थानिय बाजा बजाई भजन टोलीका साथ दोलखा भीमेश्वर ल्याई पू¥याएको छ ।
गत ६ बैशाख २०८१ मा दोलखा भीमेश्वर गुठी व्यवस्थापन समितीले नयाँ चुडामणी व्यवस्थापन गरिएको हो । दोलखा भिमेश्वर मन्दिरको पछाडी रहेको सालको ९/ ९ इन्चको लम्बाइ र चौडाइ, जमिन मुनी ५ हात र जमीन माथि देखिनु पर्ने १६ हात (३२ फीटको) उचाइ रहेको चुलीका सिं (चुडामणी स्तम्भ) ठड्याइएको छ ।
साथै चुडामणी स्तम्भ ढल्यो भने नयाँ स्तम्भ नठड्याउन्जेल सम्म भीमेश्वरमा कोरा पुजा बाहेक अन्य पुजा गर्न नहुने मान्यता रहेको छ । यसै गरी पछिल्लो पटक वि.सं. २०७० साल चैत्र २३ गते प्रतिस्थापन गरिएको चुडामणी (चुल्काप्सी) पुनः ढल्ने र बाँच्ने सम्भावना बढ्दै गएकोले अहिले नयाँ चुडामणी (चुल्काप्सी) को व्यवस्थापन गरिएको हो भनी दोलखा भीमेश्वर गुठी व्यवस्थापन समितीका अध्यक्ष भरतबहादुर श्रेष्ठले बताउनु भयो ।
सिन्धुली जिल्ला कमलामाई नगरपालकिा वडा नं. ७ स्थित माजिटार स्थित श्री ९ बाहीनी अड्डाको कम्पाउण्डमा रहेको रुख जिल्ला बागमती प्रदेश वन मन्त्रालय अन्तर्गत वन डिभिजन कार्यालय सिन्धुली लगायत सम्वन्धीत निकायको स्विकृतबाट चुडामणी (चुल्काप्सी) काठ उपलब्ध गराईएको हो भनी भनी भीमेश्वर गुठी व्यवस्थापन समितीका उपाध्यक्ष विराजमान श्रेष्ठले बताउनु भयो ।
उक्त चुल्काप्सी दोलखा भीमेश्वर गुठी व्यवस्थापन समितीका उपाध्यक्ष पूर्व वडाध्यक्ष विराजमान श्रेष्ठको नेतृत्वमा सिन्धुलीबाट दोलखा पू¥याईएको हो । यसै गरी समितीका सचिव राजेन्द्रनारायण श्रेष्ठ, कोषाध्यक्ष शुरेसकुमार श्रेष्ठ, सदस्य ज्ञानेन्द्र प्रधान रहेका थिए । अन्य सहभागीमा भीमेश्वर नगरपालीका वडा नं. २ का वडाध्यक्ष स्टालिन श्रेष्ठ, पत्रकार महेन्द्र श्रेष्ठ, गुठीयार देउलाको तर्फबाट पूर्णबहादुर श्रेष्ठ र प्रतिनिधीमुलक स्थानियवासीको सहभागीता रहेको थियो ।
चुडामणी स्तम्भ (चुलिका सिँ)
मन्दिर पछाडी रहेको सालको ९÷९ इन्चको लम्बाइ र चौडाइ, ३२ फीटको उचाइ रहेको चुलीका सिं (चुडामाणी स्तम्भ) ठड्याइएको छ । यो चुडामणीको महिमा ठुलो छ । भीमसेनलाई इश्वरको रुपमा रुद्री गरीन्छ, भीमनारायणको रुपमा राज पुजा गरिन्छ, भीम भैरवको रुपमा वा भगवतीको रुपमा मेष बली पनि दिइन्छ, यो भीमसेनलाई भक्तजनहरुले आ–आफ्नो भक्ति अनुसार विभिन्न रुपमा पुजा गरिने भएकोले यो चुडामणी स्तम्भ स्थापना गरिएको पाईन्छ ।
मेषबली दिदा भीमेश्वर शिलामा विशेष मुकुट (भगवतीको मुकुट) पहि¥याइ सेतो खाताले (सेतो कपडा) ले बेह्री चुडामणीमा लगेर बाँधिन्छ अनिमात्र मेष बली दिइन्छ । त्यसै गरि रुद्र महादेवको रुपमा रुद्रि गर्दा डिकी डोरा (काँचो धागोले निर्मित डोरा) भीमेश्वरको शिलाबाट उक्त स्तम्भमा बाँधिन्छ । यासो गर्नुको तात्पर्य के हो भने भक्तजनहरुले जुन भगवानको आरधाना गर्छन सोहि भगवान त्यस कापडाको मार्ग भएर शिलामा विराजमान हुन्छ र अन्य भगवान चुडामणी स्तम्भको आसनमा गएर बस्छ भन्ने जनविश्वस रहेको छ । यो स्तम्भ सालको काठबाट निर्मित भएको हुनाले निश्चित अवधिमा ढल्छ र स्तम्भ फेर्नु पर्दछ ।
दोलखा भीमेश्वरमा भएको अभिलेख अनुसार ने.सं. ७७४ (वि.सं. १७११), ने.सं. ८३६ (वि.सं. १७७३), श्रीशाके सं. १६९१ (वि.सं. १८२६), श्रीशाके सं. १७५८ (वि.सं. १८९३) र वि.सं. २००९ साल असारमा फेरीएको हो र करिव ६१ साल पछि २०७० चैत्र महिनाको २० गते सो चुडामणी स्तम्भ ढल्यो र विधि विधान पूर्वक दोलखा जिल्ला शहरे गाविस वडा नं. ५ स्थित इन्द्रवती तिलखोरिया सामुदायीक वन समूहको सहयोगमा प्राप्त सालको रुखबाट स्तम्भ निर्माण गरि भीमेश्वर नगरपालिका वडा नं. २ घर भै हाल काठमाडौं लाजिम्पाट निबासि श्री नरेन्द्रबहादुर श्रेष्ठ सहित उहाँका परिवारको संयुक्त सहयोग तथा जिल्लाका प्रशासनीक निकायहरु, नेपाली सेना, नेपाल प्रहरीको विशेष सहयोगमा मिति २०७० साल चैत्र २३ गतेका दिन स्तम्भ पुनः प्रतिस्थापना गरिएको थियो ।सालहरुमा यो स्तम्भ फेरिएको प्रमाणहरु पाइन्छ ।
यसरी अनुमान गर्दा करिव करिव ५० देखि ७० वर्षको अन्तरालमा चुडामणी स्तम्भ फेरिएको देखिन्छ । चुलिका सिँ (चुडामणी) को नाप वा लक्षण जमिन मुनी ५ हात करिव ८ फिट र जमिन भन्दा माथी देखिनु पर्ने १६ हात करिव २७ फिट यति प्रमाणको हुनु पर्दछ । रुख ढाल्दा छिप्पीएको साल जातको रुख छानेर अधिल्लो दिन पञ्चोपचारपूजा दीपमाला गर्नु पर्दछ । भोली सवेरै शुभ साइतमा बलिपूजा गरी रुखको जरा खनी रुख ढाल्नु, चुलका सिँ (चुडामणी खम्बा) बाटोमा ल्याउँदा जहाँ जहाँ रात बस्यो दिन पिच्छे बली पूजा गर्नु, प्रतिस्थापन गर्दाका दिन विधिले स्थापना गरेका दिन यज्ञ होम गर्नु, भोलीपल्ट १ जोर राँगा यथा विधिले सव गणदेवतालाई पूजा गर्नु पर्दछ ।
यसै सिलसिलामा अहिले भैरहेको चुलिका सिँ (चुडामणि स्तम्भ)। हालको यो स्तम्भ तत्काल स्थापना गर्नु पर्ने भई सेतो कलिलो साल जातको रुखको भएकोले अहिले नै मक्किएर ढल्न सक्ने अवस्थामा रहेकोले स्तम्भ तयारी अवस्थामा राख्नको लागि सिन्धुली जिल्लाको कमलामाई नगरपालिका वडा नं. ६ स्थित श्री नं. ९ बाहिनी अड्डा, माझिटार व्यारेकका बाहिनी पतिज्यूको विशेष पहल सकृयतामा सोही ब्यारेक परिसरमा रहेको रातो साल जातको रुख उपलब्ध भै विधि विधानबाट मिति २०८१ बैशाख ५ गते रातभर चाकमत बत्तीबाली ६ गते विहान शुभ साइतमा तान्त्रिक विधिबाट बली पूजा सहित उक्त रुख ढालिएको थियो ।
यसरी ढालिएको उक्त रुखलाई चुडामनि स्तम्भ (चुलिका सिँ) को नापमा तयार गरि सकेको र नेपाल सरकारको नियमानुसार सम्पूर्ण कार्य पूरा गरी यहि मिति २०८१ साल भाद्र ३१ गतेको शुभ साइतमा दोलखा भीमेश्वर ल्याउन दोलखा भीमेश्वर गुठी व्यवस्थापन समितिका उपाध्यक्ष श्री विराजमान श्रेष्ठको नेतृत्वमा नेपाली सेना गरुड दल गणका प्रतितिधी सहित सिन्धुली पुगेको थियो ।
यसै गरी मिति २०८१ साल भाद्र ३१ गते दिउँसो ५ः ३० बजेको सुभ साइतमा तयार गरी राखिएको चुलिका सिँ (चुडामनी स्तम्भ) लाई श्री नं. ९ बाहिनी अड्डा, माझिटार व्यारेकका सेनाहरुको सहयोग र स्थनिय समुदायहरुको सहयोगमा ४१ फिट लम्बाइ र १५÷१५ इन्चको मोटाइ भएको करिव ५÷६ टन बराबरको उक्त खम्बा टेलरमा राख्न क्रेनको प्रयोग भएको थियो ।
यसरी मध्य रातको करिव ११ः४५ बजे सेनाको स्कटिङमा सिन्धुलीबाट दोलखा तर्फ प्रस्थान भएको थियो भने रातभर यात्रा गरेर करिब विहानको ११ः१५ बजे दोलखा पाखलती पुगेको थियो । उक्त स्तम्भको यात्रामा दोलखा जिल्लाको किर्नेटार देखि दोलखा पाखलती सम्म नेपाली सेना गरुड दल गणबाट स्कटिङ भएको थियो । दोलखामा उक्त स्तम्भ पुगे पछि बाजा गाजा र भजन टोलीबाट स्वगत भएको थियो ।
दोलखामा उक्त स्तम्भ अनलोड गर्न दोलखा सडक विभागका लोडरको सहायताले र गरुड दल गणका नेपाली सेनाको टोलीको सहयोग भएको थियो । पाखलतीबाट मन्दिर सम्म लानको लागि नेपाली सेना गरुड दल गणका करिव ६०÷६५ जना र शसस्त्र प्रहरी बल चरिकोटका ६÷७ जना र स्थानिय समुदायको सहयोगमा दिउँसोको १ बजेबाट साँझको ६ बजेसम्मको करिव ५÷६ घण्टा लगाएर मन्दिर परिसरमा पुर्याइएको थियो ।
भरत श्रेष्ठ, अध्यक्ष, दोलखा भीमेश्वर गुठी व्यवस्थाप समिती
