द्वाल्खा त हाबिन्नसिये ठाइँ हङ ल्याखाःन् थउ फर लाङान्नसि ड्वाक्ड्वाकु शहर दान्के खँलायेन्, बाखन् क्येङन्, ओङ्गु पुस्तापिसिन् येरि मफये ज्येखँ पितकायेन् द्वाल्खा देशये नाम जाके पितयेउ मि द्वाल्खाकु निस्म्हा सोम्हा दमु । द्वाल्खाये भीमसेन द्येउ, देक्वारये भगवती द्येउमाँ, बटिङ्खाँडा, कोब्द्येउ बालकुमारी, कालिन्चोक भगवती द्येउमाँये खँ गुली नाम व खँ जायेन् च्वन आम्ली चर्चा म्वजु द्येउमा थिम्हा खेउँ ‘नाम काइ मदउ’ । उ द्यउमाँ द्वाल्खा शहरये बाहार ट्वाल्लान् पश्चिमखेन्न, बज्रवति वतीये दख्खिनखेन्न, छेरप्वालेलान् उत्तरखेन्न थिगुर ओलीये उत्तरखेन्न दात्तिकु च्वंगु दमु ।
हाबि हाबिये बुराखारापिसिन् आले माँ बजैपिसिन् उ ठाइँकु घत्के डोङन् च्वइँ मजी, आम् ठाइँकु पुङ्गु द्येउ दमु हकु आन्थिनुं आमु द्येउ ओन्सामि खेउँरा मिसामि खेउँ हङन् थुके तये मदउजु । आउ थन्केसि उ द्येउ दउ ठाइँ हाबि हाबि ख्वइँदउ छिजिन् ‘नाम काइ मदौ’ हङन् ओँसितासि येङन् च्वङ द्येउये ख्वाल व जिउतु ख्वइँ मदके चा, फि, भ्वँर, सिमालान् हाउ लप्तिन् ट्रवाप्चिके तयेन् तये ख्वइँदत । न हाबिये थेँ पूजा येङ सिदके सिँदर व जाकि ख्वइँ दमु न थिपु जजम्का न स्वन थिपु छाये ख्वइँ दमु । इथि हात्त जुरले ?
आमु द्यउ त थितु मज्यू वा मखे जेउ, द्यउये नामतु काइ मजिर्स गिथि येङ् पूर्खापिसिन् द्यउ हङन् आँकु स्वात्चुले ? द्वाल्खाये ड्वाकुन्दांगु रीतिरिवाज थु सिउकाउ मि ड्वाक्छेँये जेष्ठ नागरिक भाजु अमृतबहादुर श्रेष्ठन् हङन्दिये खँये ल्याखाःकु आमु द्यउये नाम ‘अष्ट बाहु’ अजिमा द्ययउ खेउँ । अजिमा हङ कत्नङ् येँ देशकु दउ विजयश्वरी, स्वयम्भू, ज्ञानेश्वर, मैतिदेवी, बौद्ध, साँखुकु दउ द्येउमाँ थिनागु हङन् सिकेकाइमल्दन । येँ देशये दोखुनुं अजिमा द्यउछेँकु गजुर तयेन् दकेये दमु हर्स द्वाल्खाकु ओप्तेचा पार्खल सिवाये मेबु हातिङ् दउ छिजिन् सियेटुल्के ख्वइँ मद । न हाबि हाबिये जुजुपे पालाकु दउरा ? उ खँ छिजि बाजेबराजुन् सिकेये ताकेये मद ।
द्वाल्खाकु देश दुपान दउ भीमसेनद्यउये महिमा थुयेन् नेवार जाति पिसिन् ठाइँ ठाइँकु ‘द्वाल्खा भीमसेन’ हङन् मानेङन् द्वाल्खा स्वयेन् पिपानये मिपिसिन् देगल दके पूजा येङथेँ तु उ द्यउमा तङ् ठाइँ ठाइँकु द्वाल्खाये द्येउमाँ हङन् स्वाङन् दकेर्जुरा ? उ म्वालिमल्गु खँ खेउँ ।
हरी मल्गु खँउरी उ द्येउमाँ बौद्धमार्गी पिसिन् मानेङ तन्त्रसिद्ध देवी खेउँ । अष्टमातृका, अष्ट चिरञ्जीवी मध्येकु थिम्हा द्यउमा उ द्यउ खेउँ । गिथि देक्वारये भगवती, कालिन्चोक द्येउमाँ व बालकुमारी सोम्ह तिताकेहेँकु कान्छी द्येउमााये ल्याखाःन् कोब्द्यउमाँ बालकुमारीये आनीबानी बात्चा ब्यागलतु जुयेन् मिसामि मुचा पिस्त लियेन् लियेन् ख्यारिउरी, ज्वङ् चर्फुरिउरी येङन् दुःख बियेलागिन् तान्त्रिक विद्याकु सउ वैद्यपिसिन् बालकुमारी त पाफके बाचान् चियेन् तये खँ छिजिन् सिरगु आले तायन तरगु गु खँरी भैरव कुमारीय जात्रा नाप ट्वाकस्याकु खोईदमु आन्थितु उ द्येउमाँनुङ् मिपिस्त दुःख बिये कारण्न पलिङ् मदउ, पार्खलुङ् मदउ ठाइँकु तयेन् तन्त्र व दिखा दउ मिपिसिन् जुकुन् पूजा येरेउ हङन् तये खेउँरा ? यिनागु खँ गुनान् म्वालेउ ? ऊ छिजि द्वाल्खाय द्येउ संस्कृती बारेकु बाँलस्केतु म्वालीख्वाली मल ।
येउता जुर्सं उ द्येउमाँ च्वङ ठाइँ त बाँलस्के तयेन् नित्यपूजा येतकेर्स द्वाल्खामि त बाँलकु जुयेउरा हङ मन्कु टोईँ मल्गु ख्वइँ दमु । द्वाल्खाकु हाबिन्ननसि पुयेङ् पायेङ् हङन् मिपिस्त ख्याङन्तये लागिनुं आम द्येउमा त थीत ग्याङ जुइमल्स आमु द्यउतु ख्वइँ मदके चान् ट्वप्चिउपिस्त हाति जुर ले ग्वा ?
मन्ननसि थउत कल्याण येकु द्येउ मानेङन् उ द्येउत हाबियेथेँतु पितकायेन् बाँलस्केइत पाराक लेइलौ । ओये लागिन् द्वाल्खाकु दउ स्थानीय स्थानिय सरकारन ईनागु गत्केङ खँय बारेकु ज्य ग्वसाग्वई मल्गु खोईदमु । थउ थउकु तु यउता खँकुङ विवादकु थायन चोन्गु हर्स द्वाल्खा गुली बाँलकु आम्ली छिजिन नाम जाकेईय लागिन् ग्वाहार मोजुई फरई ईनागु गत्केङ साझी ज्य खँय बारे थुकेईत, सिकेईत छिजि नाम चोङन सल्लाह यरी मल्गु थनुय मुल आवश्यकता दमु । जय द्वाल्खा ।
चोईत ग्वाहार यकु बालकृष्ण श्रेष्ठ
