–बालकृष्ण श्रेष्ठ “पासा”
धायमाःल धाःसा नेवाः तयेगु परम्परा, संस्कृति, नखःचखः ल्याखा याना फइ मखु, नेवाः तयसं याना हे थ्व नेपाः देया नां जाना थाँ वया च्वंगु दु । थुकिया त थुयेका काइपिं सु दु थन ? धाय्बलय् यक्व मनुतयसं नेवाः धाइगु मे स्याना धाःधागु परिकार दयेका गथेँ कि छ्वय्ला, कचिला, दाक्युला, तखाला थें तु यक्व हे मेमेगु परिकार नं दइगु ।
अज्यागु परिकार दयेका साक्का भिंका नइगु थ्वँ अय्ला त्वनिगु अले द्यःपिनिगु नां तया जात्रा न्ह्यायेका, प्याखं ल्हुया भजन याना, म्ये हाला, खिं, नाय खिं, धिमे, भूस्या, छूस्या थ्याना, बाँसुरी पुया तःतःस पिकाना हाला जुइगु ज्याझ्वःयात परम्परा धाया सितकं इ छ्वया च्वनिम्ह छगु जात खः धका नेवाः तयेत क्वत्यला खँ ल्हाइपिं थ्व लोकय् मदुम्ह मखु ।
थज्यागु नक्सां धाइपिं मनु तयेके नेवाःतयेगु मू पहिचान छु खः धका म्हसिकेयेगु ज्ञान मदगु ला कि ? कि झीसं हे थुइका बिये मफुगु खः । थ्व देशय् दुने नेवाःतयसं छु याना क्यनेफु ग्व ? धःया न्ह्यसः न्यना च्वनिपिं मनु तयेत गज्यागु ल्याःखं लिसः बियेगु आः ? च्याम्हः झिम्हः खय् ब्रम्हु तयसं देशय् सत्ता ल्हाहाते कया नेपाः देय् दक्व थायँ थःगु शक्ति क्येना हयेबलय् झी नेवाः त छक्व क्वथा व छेँली अले बुइँगलय् च्वना सहलह जक याना पूचः, खल, समिति दयेका विधान संविधानया खल्हाबल्हा याना च्वना नेवाः तयेगु अस्तित्व थाँ वइला ?
थन राज्यसत्ताया दुने नेवाःत दुहाँ वया खय् ब्रम्हुपिंत लिकाना छ्वइ धका नेवाःतयेत ह्येय्का जात्रा न्ह्याका रसरंग या धका भतिभति दां इना बियाहल किं छम्हनिम्ह नेवाःतयेगु मुतुप्वाः तिना तःगु खनेदु । अले वहे छम्ह निम्हसिन सकल नेवापिंत झीसं धाःगु खँ पायछी जुल राज्यपाखें झीत स्वइगु जुल धालकंि मेपिं नेवाः त सलिंचा सालेत हथाय्सं क्वथाय् दुहाँ वनिगु अले गथे याना नेवाःतयेगु तजिलजि पिहाँ वइ ? अले नेवाःत गथेँयाना राज्यसत्ताय् प्रतिनिधित्व यायेफइ ले ?
नेवाः थाय्थासे मथ्येनिपिं नं मदुगु मखु, तःतःधंगु कंपनीया मालिक नं दु, तःतःधंगु व्यापारी नं दु, नेपाः दुनेजक मखु अन्तराष्ट्रिय् खेलय् नं विशिष्ट पदय् च्वना च्वनिपिं न दु अयसां मूःकुथि दुने दुहाँ वनेगु कुत याये मफुगु कारण छु ले सा ? नेवाः तयेगु मंका खलः धायेमाःयेका छप्व जुयेमाःगु छधि जुयेमाःगु कुत छाय् याये मफुगु खः ?
थुकिया लिसः सुनां बिइगु ग्वः ? थन राजनीतिक पार्टीया ल्याःखं थःथःगु पार्टीया पुचः, खलः, गथें कि मिसा पूचः, ल्याम्हः पूचः, भजन खलः, ढापा खलः, जोशी खलः, साःयमी पूचः, खड्गी समाज, मुक्ति मोर्चा, समाजवादी मोर्चा थें तु मेमेगु यक्व हे खलः त खनेदु । थुकिं याना हे नेवाः छधि जुगु खनेमदुगु जुल ।
थज्याःगु कारणं नेवाः त छधि व छप्वः जुये मफुगु जुल । छाय् धासा दक्वसितं नायः, न्वकु, मू–छ्याञ्जे, दांभरि जुयेमाःगु खनेदु । यदि नेवाःया मुक्तिया लागिं नेवाः तयेगु निंति नेवाः हे जुया क्येनेगु खःसा व पद अले यक्व संगठन व ज्याकुथी दयेके माःगु छाय् ? नेवाःतयेगु ल्हातय् धाक्व सीप दु, चाःदं दयेकेयेगु थालाभाँडा जक मखु विमान दयेकेयेगु व ब्वयेकेयेगु ज्ञान तक दु । अयसां झी लिउने लाना च्वनागु छाय् ? काय् छम्ह अमेरिकी देशय् व म्ह्याः छम्ह बेलायतय् आखः ब्वंकेय् दत धाय्वं झीगु अस्तित्व थाँ वइला ?
आ थ्वः इलय् झी नेवाः खः धका धाया गर्व यायेगु खायुगु बाखं जुया वया च्वंगु दु । न्ह्याब्लय् हे संस्कार व परम्पराया लिउँ लिउँ वना लिमला फमला याना नखः हनेगु, नखत्या ब्वनेगु, नखत्या वनेगु यात अले पासा पाहाँ मुना अय्ला, छ्वयला नल, अले थुसिला यक्व हे न्ह्याइपु धका लय्ताल बस् थुलि हे खः कि छु झी नेवाः धाइगु ।
धाय्बलय् आः नेवाः त न्हापा न्हापा स्वया यक्व हे सक्रिय जुया ज्याझ्वः न्ह्याकेय् सया फया वल धका तिन्हुइगु तर अथेँ मखुथेँ जु खनेदु । झीत माःगु छधि व छप्वः खँग्व धाइगु हे नेवाःत दक्वसिया सः छगु हे जुयेमाःगु खः । राजनीति झीसं याना निर्देशन खय् ब्रम्हुतयसं यात धासा झीसं दयेका च्वनागु ज्याकुथीया अस्तित्व गन थ्यनिले ?
थौं कन्हे नेवाःतयेगु आपालं जातीय् संघसंस्था दया वःगु दु । व संघ संस्थाय् दुने दुहाँ वइपिनिगु मनुतयेगु मनय् नेवाःया निंति बाँलागु ज्या क्येना नेवाःया सकल मनु तयेगु कल्याण यायेगु खः धका गुं गुं मनुया दुनुगलय् मदय् नं फु, छाय् धासा अज्यागु मनस्थिति दुपिं मनु तयेके मेपिनिगु निर्दशनय् सना च्वनिपिं न जुय् यः । अज्यागु मनु तयेत नेवाःया अस्तित्व बाँलाक थुयेका बिय्माली ।
अले नेवाःतयसं न्वावाइगु नेपाः भाय् दुने थौं कन्हे यक्व हे थासय् अंग्रेजी खँग्व त ल्वाकब्वाक जुयाच्वंगु खनेदु । विद्वान तयसं हे गनं छुं खँ ल्हातकिं पिनेयागु खँग्व हे छ्यला च्वंगु खनेदु । अले आपालं विद्वानया काय् म्ह्याय्पिसं न थःगु छेँ दुने नं कि त अंग्रेजी भाय् कि त खय् भाय्खं न्ववाना च्वंगु दु धासा झीसं सरकारी ज्याकुथी दुने नेपाः भाय् छ्यलेमाल धाका गुकथं अभियान न्ह्यने येंकेयेगु ? अय् जुगुलिं झीगु गतिविधि त झीसं हे न्हापलाक्क छगु भिंल्याखं लंपुइ दकेय् माः अलेजक नेवाःतयेगु न्ह्याक्व ज्या नं सिद्ध जुइ ।
दोलखा, अभयपुर ।
