Search

जि वा अचम्म तारगी, “स्याउदाइ” हत्नसिनुङ् …“अँ भाग्यमानी .. अँ के छ ठिक छ नि… तिमीले धेरै राम्रो गरेको छौ..खुशी लाग्यो…“हङन् पर्वते खँन् जवाफ बिरहिन्, ..

जि वा अचम्म तारगी, “स्याउदाइ” हत्नसिनुङ् …“अँ भाग्यमानी .. अँ के छ ठिक छ नि… तिमीले धेरै राम्रो गरेको छौ..खुशी लाग्यो…“हङन् पर्वते खँन् जवाफ बिरहिन्, ..

मयजु गिता श्रेष्ठ
द्वाल्खाय चा व द्वाल्खाय ब्वँकु २०१४ दँ जेठ १७ तिथी खुन्हु द्वाल्खा जिल्ला भिमेश्वर नगरपालिका वडा ल्याखाः २ ड्वाक्छें ट्वाल्कु च्वंङन्दिउ स्व. बा भाजु अर्जुन बहादुर श्रेष्ठ व स्व. मां मयजु पुर्णलक्ष्मी श्रेष्ठय कोखलाई बुयेन् यउ पेमा मिचकु माइली मिच खेङ मयजु गीता श्रेष्ठ ।
मुचान् नसि द्वाल्खाय लाङा फरकु तु मेथयेन् ड्वाकु जुयन् कोब्नकु लकु राजकुलेश्वर ब्वङ कुठीकु प्राथमिक तह धोन्के ६ कक्षान् नसि थाब्न देसिन् ट्वापरकु दउ भीम पब्लिक ब्वङ कुठीलान् २०३४ दँ कु एसएलसी बिएन पास यङ खेउ । मयजु गीतान् एसएलसी पास यरी दोन्केयन्लि सर्व निमावि जिलुय ब्वङकुठीकु मास्टर जुयन दिरहिन् । आकुलान्ली कालिन्चोक माध्यमिक चरिकोटय ब्वङ कुठीकु ज्य यङन् दिय खेउँ ।आमताक्कु कालिञ्चोक माध्यमीक विद्यालयय ब्वङकुठीय मुचापेनाप छात्रवासकु चोङन् आकु ज्य यत्ङ यत्ङ लिबि थावी (उच्च) य शिक्षा ब्वइँय लागिन् येँ जायन्दिय खेउँ । लिवी २०४५ दँकु स्नातक धोन्केय धोन्के दिरहिन् ।

थन्केसि थउ बुय माब्वँकु तु च्वङन् थउ सय् फय् ज्य यङन् द्वाल्खाय समाजकु ग्वाहार यङन् ययन च्वङन्दिउ मयजु गीता श्रेष्ठनाप बाँपीझ्यालाय् खेन्नलान् बालकृष्ण “पासा“ नाप जुउ मुल खँ थपेलागिन् उकु ब्वयन तरगु ।

ताता स्याउदाई !
भाग्यमानी जुयन् च्वँ बाबू !

थय् त उ बाँपीझ्याला पतिकु लसकुस दमु ।
यक्कु यक्कु सुभाय् ! लकडाउन कु सुम्मके च्वन्ङ दिक्क लगैजुएन च्वँग ताक्कु बाबुन् नाप खँ लाई दत घत्केङ रसताइदत !

आले ताता उ कोरोनाय महामारी व्यथान् ट्वाप्चियन् मुलुक त तु कुठाकु कुङन् तर्जु, उ व्यलाकु हाती मनकु टोङन् च्वनगु ?
ग्वा हाती टोइँ हाती म्वटोईँ,… हाबि हाबि हातिङ रोग व्यथान् थिर्जु हर्स, मफउ जुर हर्स दोखुनुङ् द्येउ दुन्दु वङन् पुजा यङन् व्यथा लाके बीउ हङन् ग्वाहार फोङ्गु पे, फुइसउ, लाइसउ मिपे छेंकु वङन् ईके फुके लाकेउपे.. आउ वा न द्येकु उइँ जिर, न मिपे छेंकु.. गिनागु ब्यला यउ उ, हातीउरि रोग पित यउ खेङ, थउ मि नाप च्वइँतङ् ग्यारिमल्गु । जि वा झन् याकर्चा बाजाक तये थें च्वनगि ।

आले हतगि, मनकुङ् म्वटोङ व्यथा यर, गुलि मिपे बिजोक जुयन् च्वन, आले ताता द्वाल्खा दुपानरी गिनागु दमुले उ कोरोनाय असर ?
उकु आनागु ग्यारदके वा जुयन चोङ मद, आन्थिनु गिबि गिबिरी मफउपेन् दमु हङ खँ तारगी, नगरपालिकान् व जिल्ला प्रशासन ज्यकुठीलान् हतिइथि स्वयन् च्वन, मदउ मफउ पिस्त नगरपालिकान् स्वइकाइ यरीउरी ज्य यङन् च्वन हङ तारगी ।

आले ताता द्वाल्खाकु च्वनगु, द्वाल्खाकु सामाजिक ज्यय् ल्याखाःन् हाति हाति ज्य जु खोङन् तरगुले ?
द्वाल्खा दुपानतु यल्पनु च्वंगु पिसिन् वा हाती यरि फयउ हङन्, यहे यत्चु हर्सङ् थिगुर निस्गुर ल्यास्मा खलक पिसिन् व द्वाल्खा म्यास्मुचा खलक न यें देशकु च्वंगु द्वाल्खा मिपिस्त नईरी सामग्रीपेन् ब्वठयेन् च्वंगु दमु हङन् ताय् दमु ।, इसिके वा श्रोत साधन मद आमु कारण न समस्या रि केइँ फरगु, समाधान यरित ठाकयन् च्वन । छिजि द्वाल्खाय म्यासमुचा सकुना श्रेष्ठन् स्वास्थ्य सामग्री बिसायेन् ग्वाहार बियेन् तरै, तर उकु तु च्वँगुपिस्के थउत तु ग्वार्मुइ ठाकयेन् च्वंगु खोइ दमु ।

आले ताता द्वाल्खाकु च्वँगन् सामाजिक ज्यखँ यँगन् च्वँगु दमु हङन् तारगु, सामाजिक ल्याखान् हरिमल्न गिनागु ज्य यँगन् च्वँग दमुले ?
सामाजिक ज्य हत्नसिन् इसिन् आनागु ड्वाक्कु कल्याणकारी ज्य वा यरि मफगुनि, द्वाल्खा त गिथि यँगन् बाँलस्केइरी, पिपानय मिपेन् द्वाल्खाय अस्तित्व तु भिमसेन द्येउ जुकुन् खेउँरा गिथि ?

मेबु हातिङ् स्वइ काइ त हातिङ् मदउ थिनागु खँ तार्नसिन् उ नुगरकु गिबि गिबि तियेथें स्याकु तार्गी, गुलि दँ हाखेनन्नसिय द्वाल्खाकु मन त्यात्के रसताकेइत हातिङ केइँ फर्स मेबु मिपेनुङ यउजु, थिमान् निस्मा त खँलार्न द्वाल्खाय बारेकु मन्न नसि तु यइ यकेइ म्वालित हाति यर्स जिएउ हङन् घत्केङ मनकु टोङन्लि उकु थिगुर स्वनवलि (बगैचा) दकेइत लिङाई म्वालेन् च्वङ दमु ।

आले दकेर्गुराले ताता ? यिनागु ज्य खँ एरित वा याकर्चान् फएउ मखे….!
आले हतगितिनी क.., उकु यउता ज्य यरि म्वाल्सङ् ढ्याबाये खँ पितयर, गुनानुङ् ढ्याबा बि त हम्मेसि हाखेन मायाहिन्, ठाइँ मल्दन, ज्य यकु मि मल्दन, थिगुर आमु जुर मेबु उकु च्वँगु दाजुकिँज, ताताकेहें पिस्के हङथें ढ्याबाङ वा दइरि वातावरण मदले, सिङन् म्वाङन् बुँ स्वाँराकु ज्यखँ यर्सङ थउ त तु नइतोइँ ठाकउ आले गिब्लान् पितकायउ मखेराले ।

आन्थिनुङ् जिन उ पाखलति थिगुरकु जुर्सङ स्वनवलि दकेइ हङन् थउ मन्न नये मिपिसेके सल्लाह कायन् आमु पहिला दकेय् इन्द्र सिंहदेव पार्ककु तु स्वनवलि दकेइत ट्वालकु नाप च्वँगु तिताकेहे पिरी काकी पिस्के ग्वाहार फोँगन् जुर्सङ दकेइ आँट यङन हाखेन वन्गी । पाखलती चौरय हाखेनङ् वर्गसि व बरय सिमा पियन् बाँलस्केइत स्वङ खेउँ, आँकुङ् घत्केङ विवाद अवरोध पित मायाउ मखे । आन्थिनु दकेर्गु ।

थउ ठाइँ बाँलस्केइत थउ तु हाखेन यइ मल्गु खँ कु टुटी छिकुपेन् दयेन्ली झन् ठाकउ जुरले मखेरा ?
आमु खँ त्वार्तैलौ बाबू, मिपिच्छे तु घत्केङ खँ सउपेन् दमु, हाखेन ययेन् ठिक्क यतहिन् लिखनलान् द्वाङ्नियन् हान्थापुल्के बिम्वालहिन्, यिनागु कारण न तु छिजि यल्पनु लिखन जुयन् च्वनगु । आले पिपान मिपिसिन् ल्याखाः तु मतहिन् ।

आले ताता थाब्न सेङ हाखेनय महाद्येउये मन्दिर दकेइतङ लगई जुयन चोङ हङ ताइदउ जु हाति खेङ् भातिचा हर्सिन्ना मजिरा ?
खेउँ बाबु ! आमु माहाद्येउये देगल डुङन् उइँटेङ खोङन्लि द्वाल्खाय हाबिये म्यास्मुचा खलक खेन्नलान् केहे सकुना, अन्जु पिसिन् दकेइ त पहल यत्हिन् आमताक्कु सकुनीन् ढ्याबान् घत्केङ् ग्वाहार बिये खेउँ । तर दकेर्ङ दकेर्ङ दातिकु केहे सकुना जापान ओन आले दातिकु जाउदिर्हिन् । लिवी केहे सकुना जापानलान् पुलेन्ली बाखाचाखा जुउ ज्य खँ त हाखेन यन्गु । उ व्यलान्नसीरी ताता बिष्णुलक्ष्मी श्रेष्ठ (भृकुटी ताता) नङ ग्वाहार यत ययन दिरहिन् । आले केहे सकुना, अञ्जु, बिष्णुलक्ष्मी ताता दोखुनु नाप म्यास्मुचा खलकपेन ज्याङन दकेर्गु । आमु दकेउ खलककु जिङ चोउई । आउ पुजा यङन् हाबिये सोयन बाँलस्के यङन चोङ दमु । उ दकेर्नसिन् देगलय लिखन् ड्वाकु खाल्डा जुयन् द्येउ जात्रा तु थिगुरी उइ मजिर हङ खँकुं घत्केङ विवाद जुर । तर लिवी बाँलकु तु यत्कु ।

द्वाल्खाकु घत्केथें नखत चखत दउजु गुलि ताङन् वन, संस्कृति तु तायङ्र हङन् चिन्ता दमु, वय बारेकु ताताय हाति बिचार दमु ?
खेङ्ले हिपाथामी ताङन् वन, खरि प्याखन् ताँहे तान हर्सङ जिर, उ खँकु विशेष खरिप्याखन तांगु कु मेबे मखे छिजि अग्रजपे तु कमजोर खेउँ, मुल मि थिमा निस्मा मदर्नतु स्येङन् तय व्यवस्था यरिमल्गु खेङ् । तर आमताक्कु गुनानुङ् वास्ता मयत्चु । येँ (काठमाडौं) कु च्वंगु द्वाल्खाय बुद्धिजीवी पिसिनुङ् निस्नु सोनु उकु यर इथि व थिति हत्चु पुलेन्वंगु जुर , उ ज्य जात्रा हङ गुल्पनु ताङ्केइ मजि हङन् तालिमये व्यवस्था यरिमल्गु जु ।

ड्वाक्छें कृष्ण बहादुर डोबा दत्टुल्के गुल्नान् जुर्सङ पितकायन च्वंगु जु, आमु कृष्णबहादुर डोबा, पद्मजंग काका, चेतबहादुर डोबा, कोब्नय चक्रबहादुर डोबा व मेबु चक्रबहादुर (ज्वहारिलालय बा) तिर्थ बहादुर श्रेष्ठ (श्यामसुन्दर) थिनागु कलाकार पेन् दउ ताक्कु तु स्येङन् तै मल्गु खेङ् । तर आमताक्कु मसेङ वा मखे थिम्ह निसमन्हन् सेन्हीन् आन्थि जुर्सङ ताङन ओङन चोन ।


आन्थितु हिपाथामी रि, जिन् सिय थे हरि मल्न गुल्प उ देशकु कम्युनिस्ट विचारधाराय खँ यर, आमताक्कु धर्म, संस्कृतिकु भातिचा खँ हिल्के लायन् बिय थिनागु जुर । आमु थामी पेन् यल्पनु ययन् च्वंगु पिस्त दैत्य राक्षस हङन् हेपेत्चु हङ कारण न मायाउ खेङ हतै तर उ खँ रि लिबि गुनानुङ् सेङन् जुकुन् जुरा हङ थिनागु लगैजुर ।

आपिस्त शोषण यङन् जात्रा ङाके मेप्सिन् रसतायन् मज्जा यतहिन् आमु कारण न उइँमाल हङ थिनागु हल्लाङ ताइदत, उ खँ गुलिटुल्के सत्य खेङ जिन मसिगि, इथि स्वर्न खेङ थिनागुङ् लगैजुर ।

आउ थन्केसि छिजि द्वाल्खा दुपानय तु नाइ जोगी पिस्न ढोलक ठ्यारि त व म्वारि फुइत यै त्वार्तर्जु उकुङ् गुनानुङ् ल्वाप्ठोङ थिनागु तु लगैजुर । हात्त हर्स छिजि दोखुनुङ नेवार समुदाय दुपान तु च्वनगुले, आपेनुङ वा द्वाल्खा मि खेउँले, छिजि दोखुसे परम्परा खेउँ हङन् यइ मल्गु ठाइँकु थिमा निस्माये खँ ङेङन् येइतु त्वार्तै मजिउ जु । मेवु खँ हाती हर्स थउ पहिचान नासजुउ ज्य खँ गुनानुङ यरी मजि हावि हावियथे नाई जोगीपेन सित्थीकु ययन यरी मफई फरई आमेलागिन् द्वाल्खावासी आले स्थानिय निकायन व्यवस्था यरीय लागिन् पहल यरी मल । मखे हर्स केसीय न्हिकु ताङन तु वयङ उ खँ छिजि दोखुसेनुङ सिई मल ।

तातान् थउ द्वाल्खा मिये ल्याखान् स्वर्न छिजि मा भाषा ताङन् वंगु थिनागु लगैमजुरा ? व त म्वात्के तईय लागिन् हाति यरिमलेउ ?
खेउँ छिजि मा भाषा घत्केङ ताङन् वङ्न चोन । हरि तु मल्स छिजि द्वाल्खामि यैँकु च्वंगु ड्वाकु ड्वाकु पद कायन् च्वंगुपेन् नामजाउ मिपेन् तु द्वाल्खा खँन् न्हुन्हाइत लास्चाउ रा ड्वाकु मि जुइम्वालेरा जि वा अचम्म तारगी, “स्याउदाइ” हत्नसिनुङ् …“ अँ भाग्यमानी .. अ के छ ठिक छ नि… तिमीले धेरै राम्रो गरेको छौ..खुशी लाग्यो…“हङन् पर्वते खँन् जवाफ बिरहिन्, .. भाषा हङ दोखुसेनुङ स्येङन् तै बाँलकु, गु ठाइँकु वन आमु ठाइँय भाषा स्येङन् आँकुय ज्यखँकु नापज्यारि बाँलकु तु खेउँ तर थउ लाङा फर व थउ मिपे हाखेन वा थउ खँ लाई मल्दन ले मखेरा ?

येँ देशकु आँकुये नेवार पिसिन् हातिङ ज्यखँ यत्नसिन् थउतु संस्कृति केङन थतु भाषा भाषालान् यतहिन् । प्याखन्नुङ् थउ तु तरिकान् क्यनहिन् तर छिजिकु आनागु चलन येइत सत्यजुग तु पुलेन्यइमल्गु थिनागु जुयन् च्वन ।

समय परिस्थिती थेँ खस भाषा वा छिजिन सेईतु मल्दन आन्थितु ईङ्लीस् चाईनीज, फेञ्ज व हिन्दी भाषा सुत्ता गु गु भाषा थउत मल छिजिन् दोखुनु सेई फरगु तर आमु भाषापेन सेङ कत्नङ थउ भाषा त्वारतई मजि ।

थउ कालात मेवु ठाँईय जुर्स आम्त सेई म्वाली मल, छिजिन थउ कालात त आन्थी सेन्गु हर्स आमुन थउ मुचापिस्त आमुन थुय छिजि मा भाषा सेनई । मेवु द्वाल्खा दुपानुङ थउ कय्मिचपिस्त छिजि मा भाषा सेईत ठाकरेगु । आन्थी मयङ सेन्स बाँलकु जुयउ भाषा, संस्कृतीपिस्न यत्ङ थउ दुपान माया जुर आमुन यत्ङ थउ छिजी यले चोन्सङ मन नाप ट्वाकतु स्याङन चोन ।

सेङन्ली मजिउ व मखेउ हङ खँ हाती मद । भाषा, संस्कृती व परम्परा हङ छिजि थउ पहिचान खेउ । ईथि सोर्ङसिन वा हातीङ महत्व मदउ थिनागु खोईदमु तर वय गत्केङ महत्व दमु उ खँ छिजि दोखुनुसेनुङ थुई मल ।

छिजि खँ त छिजिन् तु वास्ता यरि त्वार्तर्गु हर्स लिबि झन् ठाकयउ थिनागु जुयेन् च्वन । उ बाँपिझ्यालालान् तु आउ द्वाल्खा भाषालान् शब्दकोष, व्याकरण पितकायेन् जुर्सङ् मसउ पिस्तङ स्येङन् हाखेन् हाई त पहल थयत् हङन् शुभकामना बिरगि ।

ताता त द्वाल्खाय संस्कृति खेन्न घत्केङ रुचि दमुजिन खुशी लगैजुर ? आउ जाउदि ताक्कु उ बाँपिझ्याला त हातिङ हरित रा ?
जन्त यक्कु खुशी लगैजुर, जन मनकु दउ खँ तै त बाँपीझ्यालान् थिगुर बाँलकु मौका बियकु खुशी चायन चोनगी । द्वाल्खाय छिजि नेवारी भाषा व संस्कृति त नस्कनकु स्वयथें तु यँचके केइँय लागिन् ग्वाहार यरी थफउ, द्वाल्खाये ताङन् वंगु नखत जात्रा त दिगो यत्केईय लागिन् दोखुसेत ल्वापठोङन, मिखान खोन्के खँपेन खियन वियन हाखेन यईत उ पतिन् ड्वाकु भूमिका दमु । आन्थितु आमे नाप नापङ छिजि दोखुनु द्वाल्खावासी थि जुई मल थिम्ह पूर्व थिम्ह पश्चिम सोर्गु हर्स समस्या जुकुन पित यर समाधान हातीङ मोजु थउ ठाँईलान् हाती फरई आमुन ग्वाहार यरीतु मल । द्वाल्खा भाषा व संस्कृतीय क्षेत्रकु ग्वाहार यङन दोखुसेत मिखान खोन्के हाखेन उई थउफ उ बाँपीझ्याला जन खेन्नलान् उतु भिंगु टोङ दमु ।

मल्टिमिडिया ग्यालरी

[embedyt] https://www.youtube.com/embed?listType=playlist&list=UCrfKpAHWbiEIg0uksaq5iKw&layout=gallery[/embedyt]

Written by 

Related posts

Leave a Comment