बाँपीझ्याला, काठमाण्डौं । एक वर्षअघि आजकै दिन अर्थात् २०७६ चैत ११ मा सरकारले कोरोना (कोभिड–१९) संक्रमण रोकथाम तथा नियन्त्रणका लागि देशव्यापी ‘लकडाउन’ घोषणा गरेको थियो । लकडाउन र निषेधाज्ञाका कारण करिब ६ महिना मुलुकमा व्यापार–व्यवसाय लगायतका गतिविधि ठप्प प्रायः रहे ।
दुःखद संयोग नै मान्नुपर्छ, २०७७ चैत ११ सम्म आइपुग्दा जनस्वास्थ्यविदहरुले कोरोना संक्रमणको दोस्रो लहर फैलन सक्ने चिन्ता प्रकट गरिरहेका छन् । उनीहरुले स्वास्थ्य सुरक्षा सतर्कतामा ध्यान दिन सरकारलाई घच्घच्याउन थालेका छन् ।
कोभिड–१९ को विश्व महामारीका कारण गत वर्ष सरकारले चैत ११ गतेदेखि करिब ४ महिना लकडाउन घोषणा गरेको थियो । संक्रमणको जोखिम कायम रहेका केही क्षेत्रमा त्यसपछिका केही महिना निषेधाज्ञा जारी भयो । जसका कारण आम सर्वसाधारणको जनजीवन निकै कष्टपूर्ण बनेको थियो भने मुलुककै अर्थतन्त्र पनि नराम्ररी प्रभावित भयो ।
लकडाउनको प्रतिकुल प्रभाव
लकडाउन, लकडाउनपछिको निषेधाज्ञा र चरम आर्थिक संकटबाट गुज्रिएको मुलुकले सो अवधिमा झण्डै सवा खर्बको नोक्सान बेहोरेको विभिन्न तथ्याङ्कले देखाउँछ ।
केन्द्रीय तथ्याङ्क विभागको तथ्याङ्कलाई आधार मान्ने हो भने गत वर्ष मुलुकको आर्थिक वृद्धिदर १.९९ प्रतिशतले नै ऋणात्मक भएको छ । अझ कोरोनापछिको लकडाउनका कारण उक्त दर १५.४ प्रतिशतमा खुम्चिन पुगेको विभागको भनाइ छ ।
गत वैशाखमा २.२७ प्रतिशतको आर्थिक वृद्धिदरको आँकलन गरेको विभागले जेठ महिनाबाट आर्थिक गतिविधि नियमित हुने अनुमान गरेको थियो । तर असारसम्म बन्दाबन्दीको अवस्था रहेपछि देशको आर्थिक वृद्धिदरमा ठूलै झट्का लाग्न पुग्यो । कोभिड–१९ को महामारीले मुलुक लकडाउनमा जाँदा उद्योगधन्दा, कलकारखाना, व्यापार–व्यवसाय ठप्प भएर मुलुकको उत्पादनमा ह्रास आउनका साथै ठूलो आर्थिक संकट उत्पन्न हुन पुग्यो ।
नेपाल राष्ट्र बैंकका अनुसार कोभिड कालमा मुलुकको झण्डै ७३ प्रतिशत उद्योगधन्दा उत्पादनविहीन रहे । ३.३ प्रतिशत हिस्सामा रहेका ठुला उद्योगलाई छाड्ने हो भने ९६.७ प्रतिशत उद्योगमध्ये ७३ प्रतिशत उद्योग तथा कलकारखानाको उत्पादन घटेको बैंकको तथ्याङ्कले देखाएको छ । बैंकका अनुसार बन्द हुने तथा उत्पादनमा जान नसक्ने अधिकांश उद्योगहरुमा साना, लघु तथा मझौला उद्योग छन् ।
राष्ट्र बैंककै तथ्याङ्कमा टेकेर उद्योग, वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालयले तयार पारेको तथ्याङ्कले समेत कोभिड–१९ का कारण कुल उद्योगको १०.८१ प्रतिशत पूर्णरुपमा बन्द हुन पुगेको र अधिकतम ८९.१९ प्रतिशत उद्योग आंशिक मात्र उत्पानमा गएको देखाएको छ ।
सो तथ्याङ्कअनुसार बन्द हुने उद्योगहरुमा अधिकांश लघु, घरेलु तथा साना उद्योग नै छन् । लकडाउनकै कारण सो अवधिमा अधिकतम २२.५ प्रतिशतले रोजगारी गुमाएको राष्ट्र बैंकको तथ्याङ्कले देखाएको छ ।
कोरोना संक्रमणका कारण मुलुकले ४ दशकयताकै कठिन अर्थतन्त्रको सामना गर्नुप¥यो । पछिल्लो समय विस्तारै उठ्दै गरेको मुलुकको अर्थतन्त्रमा फेरि संकट आउने त होइन भन्ने आशंका बढ्न थालेको छ ।
फेरि लकडाउनको त्रास
छिमेकी मुलुक भारतसहित विश्वका केही मुलुकमा कोभिडको दोस्रो लहर आउन थालेको समाचार प्रकाशमा आइरहेका छन् । खुला सीमा भएका कारण भारतमा संक्रमणको दर बढेसँगै नेपालमा पनि जोखिम बढ्ने जनस्वास्थ्यविद्हरु बताउँछन् ।
मंगलबारमात्र भारतमा एकैदिन २ लाख जनामा कोभिड–१९ को संक्रमण देखिएको समाचार प्रकाशमा आएको छ । नेपालमै पनि विगत दुई दिन यता सयभन्दा बढीको संख्यामा संक्रमित फेला परेका छन् । जबकि केही महिना यता नेपालमा संक्रमितको संख्या दैनिक सयभन्दा कम रहँदै आएको थियो ।