डा.अनिता श्रेष्ठ
माईतीछेँ जफे त्वार्त मैनापोखरीकु व्यहा जुयन उईरी न्हि प्रतिमान गुली रंगिन माङसपेन खोङन तउजु । थउ नकतुनी झिमनिस्गुर कलासकु ब्वङन यउ थिम्ह गाउँय ल्यासीमिसा जुयनुङ नविन थिनागु विज्ञानकु स्नातक तह यकु जागिरनउ बाँलकु वन्सात कैमुय रुपकु नापलत्ङसीन पक्काङ प्रतिमा सुखय कल्पनाकु ताङन च्वङ्गुजु ।
आम कारणन नविननङ प्रतिमान ब्वङन च्वङत त्वारमतयन ब्वङन च्वङन जिवनकु यउ सुख दुःखकु साथ विरी बचन वियन तउजु । प्रतिमा गाउँयतु बेस्न बाँलकु ल्यामीमिसा जुर्सङ आम्त थउ बाँलकु हङन उलिचाङ घमण्ड हर्स मदउजु ।
थउ रुपय जालकु लङन आमे लिखन लगईजु ल्यास्मापे तुलना नवीननाप यकुजु आले नवीनत नापलकु गिवि गिवि देपान आकाशकु आले मेवु ल्यास्मापेन गुलि कोवि पातलकु । थउ रुपय कारणतु उलि असर हो सक्षम वमसामी थउ नाप व्याहा यरित मानईजुयकु आमे खुसिय सीमातु मदउजु । आम ब्यला आम्त उलिचाङ शंका मदउजुकि उतु आमे रुप दुःखय कारण बनईजुयउ हङन । उ वम्सामी थातलकु समाजकु मिसामीय थउ बाँलकु खँङ बाँमलकु जुर हङन प्रतिमान बार मपउजु । यउली ब्वन्सङ, आधुनिक, वैज्ञानिक वम्सामी जुर्सङ मिसामीत सोइरी मिखाकु परिवर्तन मायाँउ जुयनच्वन । शब्दकु जीवनय साङत, यउता हर्सङ यउली साक्के सम्मान विर्सङ व्यवहारकु वा मीसामीत दासी सोयन मेवता हातिङ मोखङ्गु जुयनच्वन वमसामीपिसिन् ।
छाई यङन मटरलान वितययन छेँ थेटुल्के प्रतिमात खोङन ‘‘आह, गुलि बाँलकु ब्याहुली” हुकुपेन गत्केङ दउजु । प्रतिमा मख्ख जुयन च्वङ्गुजु थउ प्रशंसान नविन गुलि खुसी जुयउ ज्यउ हङन ।
हतहिन् –‘‘मिसामिपे रुपतु शत्रुर, रुपतु मित्रुर उ खँ वमसामीपिस्न तु कथेङ जुईफरई । मिसामीपे रुप आमे लगिन वा मित्रतु जुईमल्गु खेङ । तर मिसामीय रुप वमसामी अनुकुल जुर हर्स मित्रुर नत्र शत्रुर । रुप शत्रुर हो मित्र जुईत हातिङ वैज्ञानिक तथ्यय जरुरत मद । जरुरत दम जुकुन वमसामीय लहड । प्रतिमान सोचेङतु मदौजु–थउ रुप तु दोखुनु सोयन दुश्मन जुयउ हङन ।
थिनु नविन ज्य कुठिलान ययन राकय सुरकु सुम्मके कोठाय कुनाकु च्वङन च्वन प्रतिमान ङेन्न राकन हत्चु केसिन्नसि छि बजारकु पित दो । कारण आमे साङतपिस्न नवीनत ‘‘पिरी बेस्न बाँलकु जुयन च्वन” हकु जुकुन दम मेवु हातिङ मद । न्हिपेन वितई जुयन वङन च्वङ्गुजु नवीनय प्रतिमा देपान अत्याचार बढई जुयन वन । आउ नवीनन न्हियन्हि ययन ओचके डाईलगई जुर । डाय कारण यिथि स्पष्ट यकुजु कि ‘‘फल्लान छन्त बाँलकु हतई, दिस्कानुङ छन्त बाँलकु हत्चु” ।
नवीनन जागिरउङ त्वार्त प्रतिमायतु पहरा विई लगईजुर । पहरा हाति हरिउरी प्रतिमा देपानय आमे अत्याचार बढईजुयन ओङन चोङ्गुजु । प्रतिमा, छि नविनतेक मोजुर्सङ छिन ब्वङन चोयन तउ मिसामी खेङ । छिन् उ वमसामीय बर्चस्व दउ समाजत दोखुनु जन्जिरपिस्त चरफुरीमल । ‘‘कैमुय टुटि तल्कु तु मिसापे स्वर्ग दमु” हङ भनाइ ओमसामीपे षडयन्त्र खेउ । छिन ओततु सही हो भाग्य मानेङन च्वइरी हातिङ औचित्य मद । पाउतु जोईमल्दन हर्स बिद्रोहय जोङ । उ छन जुकुन निजी बाखन मखे, उ वा वच्छि आकाश ग्वारमुङ्गु मिसामीपे व्यथा खेङ ।
थउ लागिन जुकुन मखेर्सङ सारा मिसामीपे लानिनुङ छि नवीनय क्रुर पञ्जालान त्वारफियन संघर्षय चौरकु ल्वापडो । माक्र्सन हङ थे तु ‘‘लडईजुईलो, छिजिन हिल्केईमल्गु हातिङ मद खाली बन्धन, तर त्यारीमल दोखुनु संसार । सोचेत हो बुझईजु – छनदेपान नवीनय अन्याय, अत्याचार बढईजुईरी मुल कारण छि आम देपान शरण परई जुयनतु खेङ । मेवे शरण मिसामीय लागिन विष खेउ । गुने कारण उ देपान ओमसामीय दादा गिरी बढईजुयन ओङन च्वन । वयतु कारण वमसामीपेन थउत मिसामीय भाग्यविधाता ठानेङन ओनहिन । वय उपज खेउ छिन देपानय दोखुनु दमन हो अन्याय ।
प्रतिमा छि सुनाखरी सोन थिनागु मेवेशरणकु परईजुई त्वार्तविउ । छि आत्मा निर्भर जुर्सि, थउतु टुटिकु ल्वापडोईरी प्रयास यत । उ आम्ली ठामक गुलि ठाकर नवीनय अत्याचारत सहेरीत । छि आत्मानिर्भर जुइरी मुलकु दोखुनु सोयन पोङ्गु नवीनतु जुयउ । आम्त सदाङय लागिन पन्छयारी मल्सङ लिखन सरई दोजुर्सी । थउ अस्तित्व बन्धक तउ संझौतापेन चरफुङन हातिङ बेफाईदा मोजु । बेफाईदा दम वा अस्तित्व बन्धक तइरीकु । नवीन थिनागु ओमसामीय कैदी जुयन म्वारी सोयन याकर्चा म्वारीरी तु बाँलकु जुयउ ।
छि वा थिमा उदाहरण जुकुन खेङ, प्रतिमा । ओमसामीय यिनागु रुग्ण मनस्थितिय शिकार लाखौ मिसामीपेन जुयन च्वन । रुप वा थिगुर निउ जुकुन खेङ – ओमसामीपिस्त मिसामीय दमनय लागिन् । निउ यउता जुर्सङ मुल अभिशाप त मिसामी जुइरी खेङ । यउता निउ जुर्सङ मिसामी देपान शोषण, दमन, अत्याचार यरिउरि ओमसामीपे नैंसर्गिक गुण खेङ । नविन थिनागु आधुनिक, बैज्ञानिक ओमसामीन मिसामीत ओसित चाहईमजुहिन् हो मफहिन हर्स उ संभवउङ मद कि मेविस्न थपउ । धिक्कार दम नवीन थिनागु ओमसामीत, गुन मिसामीत पशुय रुपकु जुकुन खोनई हो धिक्कार दम, प्रतिमा छि थिनागु मिसामी पिस्त अपराधि नविनपेन गलत दम हङन सिके सिकेङ विद्रोह यरित साहस मयत्हिन् ।
