Search

प्राणायाम हङ हाति ?

प्राणायाम हङ हाति ?
योगगुरु, कृष्ण नयन श्रेष्ठ


योग छिजी शारीरिक व मानसिक स्वास्थ्य बाँलस्के त मल हङन गत्केङ मिन सिरै । योग यरि चलन जुइत वा बैदिक काल नसि दर्सङ हावि हावि साधु सन्त गुँसाई पिसिन जुकुन यङ खँ बारपौपे तर आउ एयन मुचान् ड्वाकु दोखुसेनुङ विधि ओन्के योग यर्स बाँलकु जुर हङ खँ प्रमाणित जइ दोन्जु ।
योग सिद्धान्त य व्याख्याता पतन्जली ऋषिन थन सोयन ५ दोल दँ हाखेन चोयन पितकाय पातन्जल योग सुत्र कु अष्टाङ्कयोग हङन योग य च्यागुर पाराक यम, नियम, आसन, प्राणायाम, प्रत्याहार, धारणा, ध्यान व समाघि ए बारे कु चोयन तय मध्य प्राणायाम बारे कु उकु ओँसिके कुत यरि टेनगु ।

प्राणायाम हङ हाति ?
दोखुनु सोयन हाखेन प्राण हङ सिलौ । प्राण ए अर्थ मि ए शरीर दुपान दौ मुल रुपन् फो, नुगर व मस्तिष्क सुत्ता कु चोँगु सास त प्राण अर्थात प्राण बायु हङन ओँसिमल । संस्कृत लान यौ प्राणायाम शब्द प्राण ंआयाम मिलै जुयन प्राणायाम शव्द बनै जु खेङ । प्राण हङ सास हर्स आयाम य अर्थ नियन्त्रण व विस्तार खेङ । आमकारण न प्राणायाम य मतलब सास ए विस्तार व नियन्त्रण हङन योग कु थुइमल ।

छिजि मिन हाति ङ मनयन पेनु ङानु टुल्के चोँइ फरगु जौ । आन्थिु तु लोखु मोतोङन गत्के कु निछि टुल्के चोँइ फरगु हर्स सास माकायन गर्छिङ चोँइ ठाकौ जुय लागिन प्राण गुलि महत्व दम हरि मालेउ थे लगैजुर । प्राण मदयके मि लगायत दोखुनु प्राणी य अस्तित्व मद हङन थुइमल । मि लगायत दोखुनु जीवित प्राणी पेन प्राण विना म्वारी सम्भव तु मदय लागिन उए महत्वए बारे कु हाति हरि मावाल ।

सामान्यरी संसारकु दौ प्राणी म्वाटुल्ले सास काईरी व ङरीउरी प्राकृतिक रुप न थौतु चलै जुयन चोँगु प्रक्रिया खेर्सङ उ प्रक्रिया योग दर्शन थेय प्राणायाम हर्स मखे । उ वारेकु पतन्जली महिर्षिन थौ योगसुत्र तस्मिन सति श्वास प्रश्वास योर्गतिविच्छेदस्प्राणायाम ।। हङ अर्थ एयन चोँगु वा ओङन चोँगु सास त ट्वाक ठइरी तु प्राणायाम खेङ हङन तरै । सत्ननु छिजीन काय व त्वार्तय सास त ध्यान विएन काइरी, जाउदिरी व त्वार्तइरी तु प्राणायाम खेङ ।

योग य थे प्राणायाम य अभ्यास यत्न सास काइत पुरक, त्वार्तइत रेचक आले जाउदित कुम्भक हतै । कुम्भक कुङ सास दुत कायन जाउदिर्न अभ्यान्तर कुम्भक, सास पित छोयन जाउदिर्न बाह्य कुम्भक हतै ।


सास छिजीन नासलान कारगु जौ नास लान सास यौ ओँगु सूर्य स्वर हतै हर्स खौ नास लान यौ ओँगु त चन्द्र स्वर हतै । सूर्य स्वर कवाकु ए प्रतीक खेङ हर्स चन्द्र स्वर खोङौ ए प्रतीक खेङ । प्रत्येक एक एक घण्टा कु नासिका लान उ स्वर हिलेन चोन उ खँ छिजिन थौ निस्गुर नास प्वाकल आलो पालो टिएन सास कायन सोर्स गुरिकु खुलै जुर आमताक्कु आम तु स्वर चलै जुयन च्वन हङन सिइमल ।
योग शास्त्र ए थे मि ए शरीर कु ङागुर प्राण दम । आपे नाम खेङ उदान , प्राण , समान , अपान व व्यान । गल सोयन थाँत छेर टुल्के उदान प्राण प्रभावी खोइदम हर्स गल न कोत बाँपि कोस दौ ठाइँकु प्राण, टेबुरी ए थावि समान प्राण, टेबुरी ए कोवि अपान प्राण बाँकी शरीर कु व्यान प्राण ए विशेष प्रभाव दम । इथितु ङागुर उप प्राण नाग, कृँकल, कुर्म, देबदत्त, धनन्जय ए प्रभाव दम गुनान रि हँस्काइरी, ढयाउ यरिरी वा वाकासी तइरी जे यक्केरै ।

प्राणायाम ए फाइदा
अष्टाङ्ग योग मध्य पिगुर ल्याखाः कु दौ प्राणायाम टवाक मरक्के विधि ओन्के यत्न शारीरिक , मानसिक स्वास्य य लागिन गत्केङ बाँलकु यतै । योग कु मुल रुप न अभ्यास यरि यङ मध्य कु प्राणायाम मेबु सोयन गत्के जे यतै हङ प्रमाणित तु जुयन चोन । मि पिसिन यङ आसन न सोयन उन ९० प्रतिशत बाँलकु ज्य यतै हङ ख थि थि अनुसन्धान न वियन तरै । उ जुकुन मखे छिजी मन ठाँइकु मोचोन्गु पिस्त समेत प्राणायाम न मन थि ठाइकु हाइ जे यतै । उ तु कारण न ध्यान साधना यत्न मन थिर यरित दोखुनु सोयन हाखेन मिखा तिसियन यउ ओँन्गु सास त सोउ हतै । प्राणायाम न छिजी मन शुद्ध यरि तङ बाँलकु गुहार विए लागिन बुद्ध दर्शन अन्ुसार विपश्यना ध्यान यत्न आना पान हङन यउ व ओँगु सास त मन न सोउ आले आम्ताकु थौ म्ह कु हाति हाति जुर आमु विचार यत हङन ध्यान सेङ्ग्ु गुरु हतै ।


मिन हावि लिवि सास कारन ५०० मिलि प्राण बायु उपयोग यतै हर्स प्राणायाम विधि ओन्के यत्न ४५०० मिलि टुल्के प्राण बायु शरिर न काइ जे यरि फरै । प्राणायाम न घरि घरि टेनरी मविएन निच्छी थौ जे खँ यरित स्फृुर्ति विरै हर्स ग्याकु मन शान्त यतै । मि पिस्त ग्यास्ट्रिक, सुगर, प्रेसर, नुगर, मोटोपना, दम खोकी व मानसिक रोग लगायत गत्केङ रोग व्याधि त थि थि खाले प्राणायाम यत्न लाकेइत ग्वाहार विरै ।

प्राणायाम य नाम
भस्त्रिका
कपालभाति
नाढी शोधन
अनुलोम बिलोम
भ्रामरी
सूर्य भेदी र चन्द्रभेदी
शितली र शितकारी
उदगीथ
मुच्र्छा
बाह्य
केबली

प्राणायाम यरिय लागिन मल्गु नियम
प्राणायाम खालि प्याटा कु यरि मल लोखु तोङ १५ मिनेट न लि यरिमल हर्स हातिङ हल्का फुल्का नय ३० मिनेट न लि एरिमल हर्स जा नय डेढ घण्टा न लि एरिमल । आम कारण न सुनि नाश्चा डोङन फर्स मोर लुयन मफर्स ख्वाल सियन यर्स बाँलकु । बन्लि यरि मल्स जा नइ एक घण्टा हाखेन यर्स बाँलकु । इउङ प्राणायाम यत्न फयाक्टुयन असल कायन खुला चउर कु आले कुठा ए झयाला लुखा चल्के बाँलस्के फस यउ कुठा कु यरि मल । उ यत्न सिधा चोङन जोँ गल छेर सोझके हाति यङ खेँउ आम कु तु मन छोयन ध्यान बिएन यरि मल ।

टाक्कल मफौ, नगुर, ग्वारचा ए रोगी व कमजोर मि पिसिन डाक्टर य सल्लाहा कायन योग गुरु हाखेन तयन जुकुन यरिमल हर्स ङा द सोयन चिचा मुचा पिसिन यरि मजि । प्राणायाम यरि त चोँइ मफर्स मेचकु चोङन, डिङनु यरि जिर तर लिङाइ ताकु हर्स यरि मजि ।

वासर नयन चोँगु पिसिन प्राणायाम यत्न नय वासर त्वार्तै माल बरु बासर नय नाप नाप प्राणायाम यर्स झन बाँलकु जुइ फरै । प्राणायाम यत्न गुल्प गुल्प सास जाउदिएन कुम्भक कु चोइमल्स थौ फय अनुसार रोकेरी मल । तर सास थौ फय टुल्के जाउदिरन हातिङ जुयो हङन ग्यारीमाल ।

(उ लेख चोयनदिउ भाजु कृष्ण नयन श्रेष्ठ झिदँ हाखेनन्सी पतन्ली योग खलककु चोङन बरिष्ठ योग गुरु जुयन ज्य यरी धोन्के खँ सिकेरगु ।)

मल्टिमिडिया ग्यालरी

[embedyt] https://www.youtube.com/embed?listType=playlist&list=UCrfKpAHWbiEIg0uksaq5iKw&layout=gallery[/embedyt]

Written by 

Related posts

Leave a Comment