“जन वास्ती हियन् तउ, या सुयन् जाकी लेयन् तउ, आले घाँस कार वँ, सा चिला त प्याटा खाके नकेउ, मुचापेन् स्कुललान् ययउ, निजा दके नकेउ, आले खचिन् जन साङतपेन् ययउ कुठा बाँलस्के बों पुङन् चट्ट मिल्याङन् तउ…ल जि वन्गी “हङन् मेजर बाबुन् थउ मिसा ड्वाकनानी (शान्ति) त आदेश बियन्, ज्वारिस्कोट ठ्वाठ्याङन् बाहाकु पाछायन् पित वन । इथि स्वर्न मेजर बाबू ड्वाकु तुङ ज्य खँ इलम यरित वङ्गु खोइ दउजु, थउ कैमुन् बिय् आदेश त मुथुन् ’हस जिर’ हरि मफर्सङ् छेर सोंके जिर हङन् पालन यकुजु । ड्वाक नानीय न्हिचा तु छें दुपान व पिपान स्वयन् तु वङ्गु जु, आमे नुगर दुपान दह्रीबजी वाले थें वाल्गु वा मेजर बाबुन् हाती सियउ, ट्वाल्ये मिपिसिन सिरसङ् मसियेथें यरिमल्गु व्यहोरा खोइ दउजु ।
मेजर बाबू ज्य दोखुनुङ् अह्र्याङन् पित वा वन, गिबि वन, हात्त वन, हातीउरी ज्य यत वनले ? वय् बारेकु स्वर्न जौ खौ ये मिपेन् जिल्ल जुइमल्गु अवस्था यउजु । आमु मेजर बाबुये वङ ठाइँ हङ तु गुरी क्वाराङकु साङतपेन् ऐराक त्वइँत ग्वार्मुङन् च्वनहिन्, गुने चप छेंरीलान् ऐराक नासर, आले गुने छेंकु तास मेथउ पेन् थेङन् च्वन आमु ठाइँकु वङन् न्हिछि दउ मदउ खँ लायन् ब्याला छोइरी ज्ये जुकुन् खेङ मेजर बाबुये ।
मेजर बाबूय बानी थिता हाती बाँलकु खोइ दउ हर्ष थउ तास मेमथ, मेबु मेथउपे जउ खउकु च्वङन् “ इथि यर्स जिउ, हु…री वाङन् छोर्स जिउ“ हङन् हलेन् च्वँगुजु । आले आमु खालकु तास मेथउ पिस्न फोङ निजा ब्वठइरी थउङ् नइरी ज्ये यकु जिन । आले गुल्प गुल्प गुनेङ् छेंकु ऐराक काय् सिर्स आँकु वङन् बुथुर नाप च्वङन् देश विदेशये खेउ मखेउ खँ पेन् न्येङ्के न्यिल्केइरी, खेउ तु हङ थें खँ लायन् ट्वाल्ये ताता केहें पिस्त मख्ख यङन् पाकै पिछे ऐराक सार रा मासारा हङन् त्वङन् स्वयन् तु टुटीन् बोँकु म्वचुयन् छें थेङ्गु जु । गुल्प गुल्प वा मेबु साङत थउपिस्न लाहा ज्वङन् थेङ्केइ मल्गु ब्यालाङ यउजु ।
उक्न शान्तिन् सास काइत लिमलत्के ज्ये यङन् च्वङ खोन्न दया दउ पिस्न बाती बाती ग्वाहार बिउजु । मुचा खाचा सा चिला छें दुपान पिपान यङन् च्वन्नसिनुङ् जस मबिउ कैमु ख्वन्न गुल्प गुल्प ख्वाल खिङके लिङाउजु शान्ति । सोमा सोमा कय् मिच त प्याटा पोङ्ला जुयउ हङन् घत्केङ् पीर काउजु । आन्थिनु मुचापिसिनु गुल्पनुङ् माउरी त आम्लिस्टुल्के दुःख मबिउजु । बरु माउरी त फय सये ज्येकु ल्हाहा सोङ्के बिउजु ।
मेजर बाबुये नुगरकु थिता बामलकु खँ थिखायन् च्वंगु खोन्न शान्ति त गुल्प वा बेस्न राक यउ जु, आन्थिनु वन्सामीये हैकम दउ उ समाजये हाखेन न्वन्माहायन् च्वंगुजु । मेजर बाबुन् कय् हङ कय् तु खेङ् मिच हङ मेबे छेंकु बापा टार वङ्गुवा खेउँले हङ वप्तेचा मतिये कारण न यल्पनु मिसा व मिचःपिस्त हेपेङन् हकुजु आन्थिनु शान्तिन् गुल्पनु लिसः मबियन् च्वंगुजु ।
मिपे नुगरकु अझङ् बाँलकु चेतना मायाउ खोन्न छिजि उ ट्वाल व लोककु न्हुलु संस्कार गिथि हिलेउ जेउ हङ थिनागु दोखुसेतङ् जुर । मुथुन् वा दउ मदउ संसार तु ल्वाप्ठोङन् छेर देपान् तु तयन् लिङाइथें यतहिन् तर व्यहोरा हर्ष गुल्पनुङ् बाँलकु खोइँ ठाकयन् च्वन । वप्तेचा मुलये लागिन् दाजुकिंज नाप ल्वारिउरी, थिपटी बुँये लागिन् पार्खल डोङन् ल्वँ प्वँइरी, थोंसी थिक्टो व बाख्वाला ऐराककु थउ ईमान तु मिउरी चलन खोन्नसिन् वा शान्तिये नुगर टप्ज्यारी थें मस्याकु मखे । कैमु हङ मीःङ मीः तु खेउँ, कालतउङ् मीः तु खेङ्ले । कैमुनरी कालत त यउता हर्सङ जिउ, कालत न री हरि मजिउरा… हङन् सवाल मायाउ मखे शान्तिये मनकु, आन्थिनु थउ नुगर त क्वाटके च्वन ।
ब्याला थनुकेसि हत्न हत्नङ् ताङन् वन, हाबिये थें ज्ये यरि मफउ जुयन् यर, मिच निस्माङ ड्वाकयन् ल्यासिमिसा जुइदोङ खोन्न शान्ति त झन् घत्के पीर थिखायन् यर, मेजर बाबू त वा खासै मापाउ थिनागु खोइँ दउजु, हातिङ खँ पितकार्स थिपुलं ड्वाकु स्वर पितकायन्…. “ आउ घत्के ब्वङन् ज्ये मद छिपे, यउली ब्वन्सङ् कैमुये गोजी व निन्माकुबाये टुटी स्वइरी खेङ्… बरु खुरुक्क थिमा थिमा ल्येयन् वन्स जिर…
जन्त वा उ थिमा कयन् तु लहियउ स्वयउ मिचपे आशा मद “ हङन् ख्याकु जु । यिनागु खँ न्येन्ङ शान्ति कुठा दुपान वङन् ख्वयन् च्वँगु जु । ड्वाकुरी मिच नर्मदा व चिचाउरी मिच सरला बोबुरीये खँ न्येङन्ली बातिचा खिसिक्क जुयन् मेबु कुठा खेन्न वँगु जुर । दोखुनु स्वयन् चीचा कय बुद्धि लाल हर्ष बोबुरी नाप तु प्यातपुलेन् च्वँगु जु । कयये लागिन् यउता हर्सङ लिखन् म्वसोउ मेजरबाबुन् गिनागु माया बिउजु हर्स गुच्चा मेथइत, बटिमा ब्वकेइत, साङतपे नाप उइंत ड्वाकालान् खा त्वार्तय् थें त्वार्त बिउजु । यिनागु खँ शान्तिये लागि बामलकु जुजू, आले थिनु उ तुङ खँ कु घत्केङ ल्वारी मल्गु ब्याला पित यउजु ।
मेजर बाबुये जिउ ड्वाक्कु टाहागौ आमे मिखान् स्वर्नसिनुङ बात्चा ग्यार्दउ खोइ दयनुङ जुइफरै हम्मेसी मेबु मिपिसन् हातिङ हरि मफउजु, थिगुर मेबु कारणुरी हाबि आर्मीकु ज्ये यङन् पेन्सिन जुयन् यउ जुर आले आमु ठाइँये ट्वाल्ये (समाज) मीपे चीचा मन, बुद्धि माचाउ हरिरा ज्ञान मदउ हरि पुलिस व आर्मी हरि व ज्यमराज तुरा यर हङ थें ग्याकु मति तयनुङ् जुइफरै थिपुलं गुनानुङ् न्वन्हाई मफउजु । तर छें दुपान यउता हैकम चल्यार्सङ् थउ ट्वालये जउ खउकु हातिङ बामलकु घटना दुर्घटना जुर हर्स लिमचिल्गु बानीउरी मानेरी तु मल्गु खेङ् मेजर बाबुय् । समाजकु ड्वाकु नाम तउ पिसिन् पेंगर च्यागर ढ्याबा चुलान् वाङन् बियन् आमु ठाइंय् दुला तु लागिरहेका ल्वाक्सुइ म्वाल्गु पे लागिनउरी ग्यार्दउ डाक्टरसँग ड्वाक शत्रे त हर्सङ् मजिउ मखे । आन्थिनुङ् मेजर बाबुन् छें दुपानउरी हात्त हैकम चल्यातै हङ खँ थुकेइ ठाकउ जु ।
थनु थनु केसि केसि हत्न हत्नङ् थउ दँय् ब्याला उइं टेङ खोङन्ली ड्वाकनानी त मिचपे घत्केङ पीर थिखायन् यर, थउ सन्तान् त डोबटाकु तयन् मियन् छ्वइरी खँङ मखेत, ब्वङन् ड्वाकु मी जुइ हकु मिचपिस्त कैमुय् कारण न तु १२ कलासकु थाकेइ मल्दन, बोबुरीये चीचा मतिन् यत्नसिन् आखर ब्वङन् च्वँगु मुचापिस्त ब्वङ्केइ म्वखोङ लागिन् शान्तिन् थिगुर मनकु टोन्जु । निनस बोबुरी म्वच्वङ पार लत्के मिच निस्मा त हाखेन तयन् थिता खँ लार्जु ।
“स्वउ नानी पेन् जिन् ब्वँई म्वखोन्सङ छिप्सिन् ब्वङन् थउ टुटीकु टिक्रेरी फर्स जिउजु, छिपे बान् वा उन् थाँत ब्वङ्केइरी खँ तु मालाउ, जिन् कर्ण डोबाय् कय् नन्दलालत खँ लायन् तरगी, छिपेन् बान् मसिके कान्सा सुन्ही तु येँ देश वन”
मा शान्तिय् खँ न्येङन् निस्मा मिचपेन् ख्वाल्न ख्वाल् स्वयन् गर्छि अकमकइ जुर्हिन्, आले ड्वाकुरी मिच नर्मदान् हत्चु…“ जि वा म्ववन्गी मा, बान् थयेत स्यारेउ, यउताङ थ्वजु गिबिङ स्कुल दुन्दु ज्ये दर्स यरि मदर्स छेंकु तु च्वङन् थयेत हारगुहार यङन् च्वँइ, मेबे लिखन….“ हङन् जुकुन् हकु शान्तिन् हङ मीः नन्दलाल थेन्द यर….!
“मा मिचपे हाती सल्लाहले काकी खान् खँ लाये थें छेर्न छेर ल्वात्के च्वनगु, “ नन्दलालये सर ताये कत्नङ सोमाङ गर्छि दिर्हिन्, आले लिबि सरलान् खँ पितकार्जु,..
“दाइ न यिस्त काठमाडौं येइं हतगु हँ खेङ्रा ?“ मिचउरीये खँ सर तायन् शान्तिन् हत्चु,….
“घ्वपैं सर्न खँ लारैले… बात्चा ओप्तेचा सर्न खँ लाउना…“ इथि हङन्ली आपे सोमान् निके टाक्कल टुल्के पालैपालो खँ लायन्लि नन्दलाल न लिबि…..“ ल खँ उलि तुुङ खेङ, छिपेन् कान्सा हाटकु वङन् येइ हङन् थाबि बजारकु वङन् च्वन्, जि आँकु तु येइ “ हङन् वन ।
आमखुन्हु हाती हाती खँ जुर हङन् मसिर्सङ शान्तिये ख्वालकु बातिचा चहक खोइ दउजु । आन्थिनु बात्चा ग्याङनुङ च्वंगु जु । हातिङ जुयन् मिचपेन् बिचल्ली जुर हर्स वा मेजर बाबुन् काँचिङ् यालेउ रा हङन् मन मग्याकुङ मखे । मिचपेनुङ् माय् भरोसाकु दंग जुयन् हातिङ मसिये मजुथें यङन् च्वन ।
बल्नी संध्याकाल जुर, मेजर बाबू छें कु थेन्जु, हाबिलिबिये थें ड्वाकु सर्न महलेन् सुम्मके थउ डिङ कुठाकु स्वाक्टायन् गर्छि झ्यालालान् पित स्वर्जु, आले कुठाकु सुम्मके च्वँङन् च्वँगु मिचपेन् ख्वङन् बातिचा चीचा सर्न न्येन्जु,…
“बाबू ग्वाले ? छन मा ग्वा गिबि वन ?“ बोबुरीये सर तायन् मिचपेन् निस्माङ अचम्म तायन् थिपुल पुलुक्क बोबुरी त स्वयन्… नर्मदान् हत्चु,..
“बाबू वा साङतपे नाप वनजेउ क बा, स्कुललान् ययेकत्नङ किताब तयन् पित वङ्गु,…“
मिचउरीये खँ तनयन्ली….“आमु डोहल त बोल बिमालरा छिप्सिन्, जिन् घत्केङ् खँ तार्गी थनु, उ डोहल त आउ जिन् सिरगी…स्कुलकु बिये पाठ थिगुरुङ् यङन् माहाउ हँ, कक्षाकु गर्छिङ माथा हँ… थनु जन्त घत्केङ नुगर स्यात, छिप्सिनुङ् हरिमल्गुले नानी पेन्,… “मेजर बाबुये कयलागिन् उ ब्यालाकु दुख ताय् खोन्न नर्मदा थिपुल झन् आश्चर्य जुर । चीचा मिच सरला रि घसान् पाराक लेयन् पित वन । आमताक्कु तु शान्तिङ कुठाकु यर, माउरी दुत येइव मिच नर्मदा पित वन । शान्तिन् कैमुरीये खँ ल्वाप्टकु च्वङन् न्येङन् च्वङ जिन ।
थनु कैमुरिन् ऐराक म्वत्वङन् तु छेंकु थेङ्गु खोङन् शान्तिन् हतपत झ्यालालान् वाल्गांके स्वर्जु, आले मेजर बाबुन..”
“हाती स्वरन्ले पिपानरी ? स्वइमल्गु ठाइंकु म्वस्वउ…“ कैमुरीये खँ न्येङन्ली शान्तिन् हत्चु….“
थनु निभार चाडङ् डुङन् मेबु निभाररा तोइरैरा हङन् स्वयेक…“ मिसाउरीये खँ न्येङन्ली ..
“माल्गु खँजुकुन् लाइसरन् क छिन्,..आमु डोहलचा गिबि वन ले..? उन् वा घत्केङ् दुख बियउ थिनागु लगैजुर.. याकर कय हङन् बातिचा माया बिय वा बर्बाद तु यरेउ थिनागु जुर,…–“ कैमुरीये खँ ट्वाक्ठयन् शान्तिन् हत्चु.. “बल्न निर्न चार्गुरा ? खूब जन कयन् स्वयउ, जन कयन् लहियउ हकुपेले..”
मिसाउरी खँ न्येङन्ली बातिचा हाखेन डोङन ।
“खेङ् जिन् छन्तङ् घत्केङ् दुख बिर्गि, थनु निर्न चार्गी, जि स्वयन् कोतये आमु सन्तरामये कयन् क्याम्पस्कु दोखुनु स्वयन् घत्के नम्बर हायन् तक्मा नापलत्चु हँ, केसि आमु मुचान् उ देशकु ड्वाकु सम्मान् नापलरी टेनइ हँ, थनु जिन् उ खँ न्येन्ङ थउ त थउतु दोखुनु स्वयन् ज्ये तु लगैमजु थिनागु जुर्गी, आम्कुङ् छिजि कयये बामलकु खँ तार्न जन नुगर स्यात… जिन् मिचपेन् हङ हातिङ मखे हङ थें यत्कि, आँखिर जिङ् वा थिमा मिच मिसाये प्याटालान्तु पित यउ खेङ्ले ।”
कैमुरीये खँ न्येङन्ली शान्तिन् हत्चु, “आउङ् हातिङ नास जु मद नि कय मुचातिनी खेङ, बाँलकु मुलकु हाईत यक्कु ब्याला दमनी, आले मिचपिस्तं….“शान्तिय् खँ दातीकु तु ट्वाक्ठयन् मेजर बाबुन् नन्दलाल त नापलङन् दोखुनु खँ थुके काइ दोङ खँङ हत्चु, आले मिचपिस्त थउ तु येँ देशकु तर उइँरी खँ हङन् कयउरी म्वाल्द उइँ हङन् पित वन । शान्ति थउ कैमुन् थउ मनय् खँ थुयन् बाँलकु खँ पितकायेकु रसतायनरा दुख तायन् ख्वबि हाके फ्याक्टुर ।
क्वचल !
बुय ठाइँः भीमेश्वर नगरपालीका वडा ल्याखाः – २ द्वाल्खा ।
च्वङ ठाइँः गोकर्ण नगरपालीका वडा ल्याखाः –५ येँ, जोरपाटी ।
काँडाघारी, येँ
