नेवाः राज्यय ताडपत्रय कानूनी लिखत सोयन ओन्ङ वरुडकार हङ जात गिविङ गिविङ दउ खोईदमु । उदाहरणय लागिन् नेपाल सम्वत् ८३ (वि.सं. १७६८) पौषशुल्क सप्तमीय हो नेपाल सम्वत् ८३४ (वि.सं. १७७१) श्रावण शुल्क चर्तुदशीय लिखत त उ प्रसंगकु हाखेन सारेरी फरगु ।
पहिला यलय जुजु महिन्द्रमललन् थानकोट (थक्वाठ) य पाघडिननीय पशिचमखेन्नय छेँकु चोङ्गु वरुडकार हाकुसिंह त यताबु हङ ठाँईय थौ ४ रोपनी ३ जवा बुँ हो ५ कर्षवारी (वाटिका) २१६ मोहर टाकाकु मिय हो दोश्रा री ललितपुर महापालय पूर्वखेन्नय लुँखा सोयन पश्चिम खेन्न चोङ्गु अमात्य राजाराम भाडो त चापागाउँ (ववादेश) यम्पुटोलय किजटुल्लेय वरुडकार खाजेलन माखापाख हङ ठाँईय थौ साँढे आठ रोपनी जग्गाय सोगुर खण्डय थिगुर खण्ड मियन यङन विय फार्छेपति खेङ । लिखनय लिखतकु वरुडकार खाजेलन थौ मि टेङ जग्गाय पिगुर किल खोलेत्ङ थौ पूर्वखेन्नय साँधकु थौ दाजु आले किंज वरुडकार सिल्लाय बुँ खेउ खँङ परई जुयन चोन ।
स्थितिराज मल्लन थरीथरीय जातिय ज्यय व्यवस्था यङ खँ नेपाली भाषाकु चोय वंशावलीकु थरीथरीय साफरकु यर्सङ आममध्य गुङ साफरकु वरुडकार जातय वर्णन जुयन चोङ्गु खोईदमु । उदाहरणय लागिन् जयस्थिती मल्ल जुजुन धर्मशास्त्रलान् उद्धत, नेपालय वर्ण हो जातीय भेद बत्यारीत चोय दावी यङ नेपालीय जातिमालाकु नेवारपे जातजातय नाम कार्ङ वरुड ययन चोन । (३ श्लोक, १६ नं. य जाती) आमे अर्थ विर्ङ वडु चोयन तरै । भाषावंशावलीकु यउ स्थितीराज मल्लय जाति सम्वन्धी अशंय सम्पादन यत्ङ हाइको फ्रेज (२०५९) न उ जातीयमाला थौ साफmर लितङ छापेत्ङ (आमु २५८–२८९) थौ व्याख्याकु शुद्ध पाठ वरुड हो आमे अर्थ जर्मनकु चुकर्रोह्अर्बाइतर अर्थात टुँय ज्य यकु । (उहि २८६) हङन तरै ।
प्राचिन स्मृतीमध्ये यमस्मृति (३३ श्लोक) कु बरुड शब्द ७ गुर अन्त्यज जाती मध्ये लङन चोन । खुल्याङन हत्ङ १) रजक अर्थात धोबी २) चर्मकार अर्थात सार्कि ३) नट ४) बरुड ५) कैबर्त अर्थात् माझी ६) मेद हो ७) भिल्ला अर्थात भील यमस्मृतीकु अन्त्यज अर्थात कोवि जातकु परई जुर ।
मनुस्मृतीकु गुन गुने अन्न नई मजि हङ प्रसंगकु यउ वेण शब्द (४÷२१५) य व्याख्या यत्ङ मनुस्मृतीय नामनाउ टिकाकार कुल्लूकन “पोट फोरेङन जिवीका चल्याकु वुरुङत वेण हङन विश्वरुपन हतै हङन चोयन तरै । टीकाकार राघवानन्दन हर्स मूलय शस्त्रविक्रयी अर्थात हतियार मिईरीय अर्थ नेपिसिन दकेय हतियार मिउ वरुड खेङ हङन चोयन तरै । वरुडय वास्तविक अर्थ वरुडय वास्तविक अर्थ मनुस्मृतिय टिकाकारपेन मतैकय मदयन उकुलान खोइदयन चोन ।
यादवप्रसादन थौ कोष बैजयन्तीकु बर्णशंकर जातिय नाम विर्ङ वरुडयङ नाम कायन तरै । (३।५।५५) ईथितु हेमचन्द्रन थौ कोष अभिधानचिन्तामणी (३।५९८) कु म्लेच्छ जातिय नामुु कार्ङ पुलिन्द, शबर, भिलल हो किरातनाप बरुटयङ नाम कायन तरै । उ वरुट ईसि सरोकारय लिखन लिखनय हङन तरै । वरट, वरुट हो वरुड आमु शब्दय रुपभेद जुउ खँ आधुनिक कोषकु धोई धोन्जु ।
पाश्चात्य ढंगकु चोय संस्कृतभाषय पहिला कोष शब्दकल्पदुमकु वरुडय अर्थ विईरी प्रसंगकु थिगुर श्लोक उतारेङन तरै । वय अर्थ कैवर्त अर्थात् माझीय मिचकु शौण्डिक अर्थात थ्वएैराक दकेउन बुय सन्तान सौचिक अर्थात सूचीकार हो सौचिक, शौण्डिकलान बुय नट आले वरुड जुर हङन तरै ।
वरुड कोष्ठभूर हङन नामजायन चोन हङन धर्मशास्त्र कोषकु चोर्सङ कोष्ठभूर गिनागु जाती खेङ जिन मसिगी ।
वामन शिवराम आपटेय कोष (२०१५÷१६) कु बरुडय अर्थ मराठी भाषाकु बुरुङ हङन चोयन तरै ।
(१३९२ कु बरुङ) उ कारणन् पहिलान्नसी चलई जुयन यउ बुरुङ रुप मराठीकु अझङ म्वाङन चोङ्गु खोईदयन चोन ।कंसकार, चित्रकार, ताम्रकार, मालाकार, व्यञ्जनकार, शिल्पकार, सिन्दूकार हङथेतु धर्मशास्त्रीय वरुड शबदकु कार ट्वाकस्याङन वरुडकार जाती नेवार राज्यय लिखतकु खोईदर्सङ थनुकेसी आमुस्टुल्ले नाम चलई जुउरी खोईमद ।
(उ लेखरी ईसिन ताङ्गु जातय हिसावन पित हार्स बाँलकु जुयउ हङन मतिना लछिपतीलान् साभार यङन उल्था यङ खेङ)