काभ्रेपलाञ्चोक जिल्लाकु लकु पनौती येँलान् ३२ किलोमिटर दक्षिण–पूर्वकु लत । २०५३ दँ माघन्नसी पनौती नगरपालिकाकु परिणत जुउ खेङ । पनौती परम्परागत कला–संस्कृति, धार्मिक, ऐतिहासिक, व्यापारिक आले पर्यटकिय दृष्टिन् महत्वपूर्ण ठाँई खेङ ।
पनौतीकु पुण्यमाता हो रोशीय् संगमकु स्नान यर्स पाप च्वाल हङ जनविश्वास दमु । गौतम ऋषिय् कालात अहिल्यानाप् बाँमलकु सम्वन्ध तर्स इन्द्रय श्रापमोचन पद्मावती (पुण्यमाता) हो लिलावती (रोशी) य् संगमकु पूर्णीमाय् न्हि नास्चातु मोरलुर्स जुयौ हङन् स्कन्दपुराणय् हिमवत् खण्डकु चोयन तरै । नेपाल महात्म्यकु पुण्यमातात् नीरमती हो रोशीत् रोषमती हङ खोईदमु । परापूर्वककालकु सृष्टिकर्ता ब्रह्मान् अहिल्या नाम यङ गत्केङ बाँलकु सुन्दरी स्त्री सृष्टि यङन् गौतम ऋषित् नासाय् रुपकु तईत विय । उ रहस्य ब्रह्माजी हो ऋषिकु जुकुन सिमित जुउ हर्स मेवसिन् हर्स अहिल्यात् गौतम ऋषिय् धर्मपत्नी सम्भिएनुङ ऋषिन् हातिङ वास्ता यङ मदौजु । आमुन् अहिल्यात् नासाय् रुपकु सुरक्षित तर्जु ।
न्हिछि स्वर्गय् जुजु देवराज इन्द्र शिकार यरीत वन्ङ अहिल्यात खोङन मोहित जुर । गौतम ऋषि स्नान यत वङ मौका लत्के गौतम ऋषिय् भेष धारण यङन अहिल्यात् छक्याङन् आमेनाप अनैतिक सम्वन्ध तर्जु । स्नानलान् लिपुल्गु गौतम ऋषिन् आम खँ सियन इन्द्रत् शरिरकु दोल (हजार) यौनि उत्पन्न जुईरी श्राप विर्जु । थौ खसम य इनागु रुप खोङन बिहल जुउ इन्द्राणीन् थौ गुरु बृहस्पतीय् हाखेन उ श्राप गिथि यङन हट्यारीउरी हङन् बिन्ती चढ्यात्ङ ब्रह्माजीय् आज्ञा कायन छि हो इन्द्रन् कुञ्जपर्वत (आउय् गोरखनाथ डाँडा) य् फेदीकु लीलावती हो पद्मावतीय् संगमकु गिवी घाङ्गु पोट स्वात्ङ टुलि यर आकु प्रत्येक जेष्ठ शुल्क पूर्णीमाय् न्हिकु स्नान यङन झिमनिस्दँ टुल्ले महोदवय् तपस्या यर्स उ श्रापलान् मुक्त मिलई जुईरी सल्लाह नापलत्चु ।
इन्द्र हो इन्द्रायणीन् ब्रह्माजीय् आज्ञा कायन् लीलावती हो पद्मावतीय् दोभानकु ययन स्नान यत्चु । आकु इन्द्रन् महादेव हो इन्द्राणीन् पार्वतिय् तपस्या यत्चु । इन्द्राणीय् तपस्यालान् प्रसन्न जुयन माघ लाय् पुण्य घडीकु रुद्रावती खोय् रुप कायन् पार्वती आकु गुप्त रुपन् बगई जुई थालेत्चु हङ किम्वदन्ती दमु । दिव्यचक्षुन् इन्द्राणीन् रुद्रावती खो बगई जुउ खोन्गु । पनौतीय् वासिन्दापेन प्रयागकु गङ्गा व यमुनाय् संगमकु गुप्त रुपन् सरस्वती नापज्यात ययथे उकुङ पुण्यमाता हो रोशीय् संगमकु गुप्त रुपन् रुद्रावती नापज्यात ययन चोन हङ जनविश्वास दमु । आम जुयलागिन् पनौतीत् उत्तर प्रयागय् नामलान्नुङ ओसि फरगु । पद्मावती खोय् उत्पतीन्ली आकु नाप शिवलिङ्गय उत्पती जुर । आमुतु शिवलिङ्गलान् महादेव प्रकट जुयन इन्द्रत हर्स उकु इन्द्राणीन् तपस्या यङन् रुद्रावती खोय उत्पति जुयलागिन् उ ठाँईय् नाम शची तीर्थ चोन्द वङ्गु खेङ । उ शची तीर्थकु मोरलुयन्ली मस्तीकु चोङ्गु योनी बाहेक मेवु दोखुनु योनी छन शरिरलान् लुप्त जुयउ । उ शिवलिङ्ग नामन् इन्द्रश्वर हङन नामजायउ हो उन मिपिस्त इच्छाथे फल बियउ । आमुन्ली महादेवन् हङथे इन्द्रन् इन्द्रेश्वर महादेवय् बारम्बार परिक्रमा यङन ज्येष्ठ शुल्क पूर्णीमाय् न्हि शची तीर्थकु मोर लुर्जु । ईथी इन्द्रय शरिरलान् श्राप चिन्न हटई जुर ।
आन्थीतु यङन गत्केङ दँ हाखेन पनौती हो पाटनकु टाहागउ घडीटुल्ले बर्षा मोजुयन खडेरी जुयन पनौतीय् जुजु दिर्घरथ हो येँय् जुजु सत्यवर पुल्चोकी माईय् दर्शन हो लोखु वरदान फोन्द वन । खडेरीलान् मुक्त लुँ हो ओहय सोन छाउ हङ आदेश निस्गुर देशय जुजुत् पुल्चोकी माईन् माङस केन्जु । ललितकलाय् धनी येँय् जुजु थौ देशकु गत्केङ कालिगढपेन दयलागिन् खुसी जुर तर कालिगढपे अभावन् चिन्तित पनौतीय् जुजुन् मन्त्री किज भारदारपे सल्लाहथे लुँ हो ओहय सोनय् सट्टाकु तुरी हो लेनय सोन पुल्चोकी माईत छाय जुयनचोन । कालिगढपे अभावय् कारण सत्ननुङ सोन प्रस्तुत यरी मल्गु विन्ती चढ्याङ्ली पुल्चोकी माई प्रसन्न जुयन खो श्रृष्टी यङन पनौतीखेन्न छोर्जु, आमत थनुकेसि रुद्रावती रोशी हतहिन् ।
वल्तेचा सयम हाखेन येँय् जुजु सत्ननुङ लुँ हो ओहय सोन कायन् ओन्ङ पनौतीकु खो छोई धोङ खँ सिर्जु । आमुन थौतङ बरदार मिलई जुई मल हङन् प्राथना यत्चु । आमुन्ली पुल्चोकीमाईन् बत्छी खो आमुखेन्न छोर्जु, गु खो गोदावरीय् नामलान् थनु ओसिदमु । आन्थी जुयन पनौती त्रिवेणी हो गोदावरी ६ दँ ६ दँय् अन्तरकु गोदावरीकु श्रावण ला भरी हो पनौतीय् त्रिवेणी घाटकु माघ ला भरी १२ बर्षे जात्रा लगई जुर ।
मकर जात्राय् शुरुवात गुल्पन्नसी जुर हङ खँ एकिन यङन हरि मफर्सङ जुजु मानदेवय पालान्नसी प्रत्येक १२ दँकु मकर जात्रा (मेला) ज्य खँ जुउ खेङ हङ खँ आकुय स्थानिय वासिन्दापे थौ खँ दमु ।
