“नेपाली छिजि चोयङ गिवी नेपालतु मोचोत्स” (नेपाली हामी रहुँला कहाँ नेपालै नरहे) “थनुतु व बल्ली हाती खोन्गी माङस” (आजै र राती के देखे सपना) थिनागु गुलिङ कालजयी म्येय स्रष्टा राष्ट्र कवि माधव घिमिरेय २०७७ दँ भाद्र ला २ तिथी चर्तुदशी मगलबार खुन्हु मन्त । सास फेरेरीउरीकु समस्या पित ययन्ली छेँकु बात्चा हाखेन लान्नसीतु उपचार जुयन चोङ्गुजु ।
१९७६ दँ असोज ला ७ तिथीकु लम्जुङ जिल्लाय पुस्तुन गाउँकु जन्मई जुयन दिउ भाजु घिमिरे स्वच्छन्दतावादी भावधारा व परिष्कारवादी शैली दउ कुशल नेपाली साहित्यकार, कवि व म्ये हल्गु
(गितकार) य रुपकु ओसिरगु ।
हलई म्ये नेपाली (गाउँछ गीत नेपाली) थिनागु देश प्रेमन ओतप्रोत जुउ म्येय सर्जक व “राष्ट्रनिर्माता” थिनागु खण्डकाव्य सिर्जना यङन घिमिरेन थउ त सुप्रबल राष्ट्रवादी कविय रुपकु स्थापित यङ खेङ ।
घिमिरेन रचेङ म्येपेनकु संगीतय माधुर्य विउ गत्केङ संगितकारपेन दमु । आममध्य थिम्ह खेङ संगीतकार शक्ति बल्लभ ।
शक्ति बल्लभन संगीत बिय नामजाउ म्ये “सांरङ्गी वा रेटेर्सङ न्हुन हारै साकु धुन” (सारङ्गी त रेटे पनि बोल्छ मिठो धुन) कु घिमिरेयतु शब्द दउ । सांगीतीक सिलसिलाकु घिमिरेनाप शक्ति बल्लभन करिव निङाँद संगत यत्चु ।
पहिला नाप लङ :
करिव निङादँ हाखेन ज्यउ जिन आमेय लेखकु “सांरङ्गी वा रेटेर्सङ न्हुन हारै साकु धुन” (सारङ्गी त रेटे पनि बोल्छ मिठो धुन) बोलय म्येकु संगीत भरेङ खेङ । आमु तु ईसि औपचारीक नाप लङ खेङ । आमु म्येन यत्ङ जि आमे नाप नापज्यारीउरी अवसर नाप लत । जुई त वा आमु सोयन हाखेनुङ नाप्प वा खोङ्गुपे, नापलकुपे स्याउदाउई हकुई भाग्यमानी हकुजु तर खँ री जुई मफउईनी जुउ ।
आमे रचना सारङ्गी वा रेटेङ्नली हङ म्येकु जिन संगीत भरेत्की हर्स सर शिशिर योगीन् विय खेङ । उ म्येलान् राष्ट्रकवि घिमिरे व जन सांगीतिक नाप लिर्ङाईरी (सहयात्रा) शुरु जुर । आकुलान्ली घिमिरेय गत्केङ म्ये कु संगीत भरेङन तरगी ।
आन्थितु झिमच्यालातेक हाखेन आमुय शब्द दउ उली उली लोखु, चैतय रानी (यति यति पानी, चैतकी रानी) म्येय बोलकु संगीत भरेङ खेङ । आकुय शब्दकु भरेङ म्येतु आउय लागिन् लिखनय म्ये जुर । म्येकु सर री दिवाकार शर्माय खेङ ।
गत्केङ सेईरी अवसर मिलईजुर :
आमुनाप निङाँदतेक जन लिर्ङाईरी (सहयात्रा) यात्रा जुर । उ क्रमकु आमुय शब्दय करिव बच्छी दर्जन सोयन गत्के म्येकु जिन संगीत वियन तरगी ।
जिन संगीत विय, थुय भरकु हरि मल्दसखिने आमु एकदम प्रेरणादायक जुउ जु । उमेरन् बरिष्ठ जुउ व्यक्ती, गत्केङ अनुभव दउ, बटुलेङन तउ, राष्ट्रकवि, गत्केङ बाँलकु स्रष्टा जुय कारणन्ङ आमुय नापय चोईरी नईरी बाँलकुतु जुउजु । आमुन गत्केथे खँपेन सेङन दिउतनजु । आमुय सामिप्यताकु जिन गत्केङ सेईरी अवसर नाप्लङन तरगी ।
मिलईजु व्यक्तित्व :
आमु गत्केङ मिलईजुउ जु । थउ सोयन चिचा त गत्केङ माया यकुजु । यत्पनुङ बाँलकु बाँलकु खँ लायन उत्साह विउजु । आमुनाप चोन्ङसिन् गत्केङ आनन्द यउजु । घडि हिल्गु पत्तातु मदउजु । सल्लाहपेनुङ बाँलकुतु वियन दिउतनजु ।
जिन आमुय नापय ज्य खँकु हारमोनियम टुल्ले नाप ठ्याङन तरगी । उमेरन मविर्सङ आमुनाप गत्केङ म्ये हलिउरी रहर दउ खोईदउजु । म्ये हलि म्वाल्गु जु । आमुय बाँलकु प्रतिभाय बर्णय यङन यरी मफगु ।
आमु सिङन राष्ट्रन ड्वाकु क्षती बेहोरेङन चोन । जनलागिनृुङ ड्वाकु क्षती जुएन चोन । आउ जिन आमु थिनागु साङतथे व्यवहार यकु नाप लरी मफगी ज्यउ ।
संगीत भरेरीत कत्छीङ्गु :
माधवप्रसाद थिगुर म्येहल्गु (गीतकार), कवि, स्रष्टा, थावि (शिखर) य ओन्सामी (पुरुष) जुयन दिउतन । म्येहल्गु (गीतकार) य रुपकु आमु गत्केङ बाँलकु म्येहल्गु जुयन दिउतन । रिदमकु म्येथई फयन दिउतन । आमुय म्ये संगीन दर्सङ मर्सदङ बगई जुउ जु ।
आमुय म्येकु लय दउजु । ईसिन संगीत विर्ङ तालकु म्येथई मल्गुजु आमुय म्येकु गत्केङ कत्छीङ्गुजु । आमुय म्येपेन लोकशैलीकु जुउ जु । आमुय म्येकु थौतु ताल बगई जुउ जुयलागिन् संगीत भरेरीत गत्केङ कत्छीङ्गु जु ।
म्येकु विद्रोह :
साहित्यकारय रुपकु लेर्ङ जन आमुयथे क्षमता मद आमु क्षमता तङ मतगी । म्ये संगीतय क्षेत्रय खँ लाई मल्स आमु छिजी नेपालय संगरमाथा खेङ ।
“नेपाली छिजि चोयङ गिवी नेपालतु मोचोत्स” (नेपाली हामी रहुँला कहाँ नेपालै नरहे) छिजी लागीन् यल्पनुङ प्रेरणादायी उ म्ये आमुन चोय खेङ । आमुय राष्ट्रिय भावय म्येपेन गत्केङ बाँलकु दमु ।
सोनय फो (थुङ्गा) चुयन यत्जु (फुलको थुङ्गा बगाइ लग्यो) थिनागु सुत्ता आमुय गत्केङ सोङ्गुकिपाय म्येपेनुङ दमु । सोङ्गुकिपाय म्येपेनुङ आमुय आम्लीतु बाँलकु बाँलकु दमु ।
स्वतन्त्र म्येपेनुङ आमुन चोयन तरै । आमुङ आम्लीतु बाँलकु । उदाहरणय लागिन् “थनुतु व बल्ली हाती खोन्गी माङस” (आजै र राती के देखे सपना), “सांरङ्गी वा रेटेर्सङ न्हुन हारै साकु धुन” (सारङ्गी त रेटे पनि बोल्छ मिठो धुन) पेन थिनागु त सोई फरगु । सारंगी म्येकु वा आमु राणा शासनकालय विद्रोह दमु हङन दिउतन् । आमुय म्येकु विद्रोहटुल्ले दउजु ।
साङत थिनागु जुउपे :
थिगुर थाविय कवि, म्येहल्गु (गीतकार) स्रष्टा आमु । थाविय ओम्सामीय (शिखर पुरुष) रुपकु छिजिन ओसिएन तरगु । आमु नाप खराब पक्ष मदउजु । तर आम खोईरी महशुष यरीउरी मिलई मोजुर ।
सांगीतिक रुपकु आमुनाप गुलीङ डिईरी डोईरी जुर । जन लागिन् कत्छीङ्गुतु जुर । आमुनुङ जन नापय ज्य खँ यङपेन बाँलस्केतु स्विकार यङन तरै । आमु व जि थिठाँई चोन्ङसिन् साङत थिनागु यङन् चोङ्गुपे ।
सारेङः रातोपाटीलान् कायन उल्था यङ
