सामान्य अर्थकु हिंसा हत्ङसीन गुन्तङ गुनानुङ शारिरीक रुपकु क्षती थेन्केईरी खेङ । मेविस्त क्षती थेन्केईरी आले चिस स्यारीउरी ज्य खेङ हिंसा । ईथी गुनानुङ गुन्तङ जिउकु आले मनकु सिके सिके क्षती पू¥याउरी ज्यत हिंसा हतई । विशेष यङन घरेलु हिंसा दुपान शारीरिक, मानसिक, यौनजन्य आले आर्थिक यातना सुत्ता बोल बिईरी आले भावनात्मक चित्त स्यात्केईरी टुल्लेत हिंसाय रुपकु काई फरगु । आम जुयलागिन् हिंसा यरीउरीय लागिन् डाईरी, चिईरी हो स्यारीउरीतु मखे आले सामाजिक, आर्थिक रुपकु भेदभाव यङन यरीउरी बचत आले व्यवहाररुङ हिंसा जुई फरई ।
हिंसात घरेलु हिंसा, सामाजिक हिंसा, राज्यलान् यरीउरी हिंसाय् रुपकु काई फरगु । उ यउ किसिमय् हिंसाकु जातिय, क्षेत्रिय, वर्गीय रुपकु मिसामीतु उत्पीडन जुर । २०६५ दँकु जुकुन मिसामी हिंसाय घटनापेन मध्य दोखुनु सोयन गत्के ७४ प्रतिशत घरेलु हिंसा जुउ तथ्य सार्वजनिकतु जुयन चोन । आमजुयलागिन् मिसामी देपान जुउ हिंसाय् बारेकु सन् १९९३ य् विश्व मानव अधिकार सम्मेलनन् स्वर (आवाज) ल्वापठोङन तउजु । उतु क्रमकु सन् १९९५ य् पिगुरौ (चौथौं) मिसामी विश्व सम्मेलनन्ङ हिंसा समाधान यरीउरी उद्देश्यकु नेपालन् सहिछाप यङन तउजु ।
सन् १९९४ कु संयुक्त राष्ट्र संघिय साधारण सभान् मिसामी विरुद्ध जुउ हिंसा सम्बन्धि थिगुर घोषणा पती पित कायन् मिसामी विरुद्धय् हिंसात् अपराध मानेङन आमे नियन्त्रण यरी मल्गु खँकु जोड विर्जु । ९ग्ल् म्भअबिचबतष्यल यल ख्ष्यभिलअभ बनबष्लकत ध्यmभल म्ख्ब्ध्, ज्ञढढद्ध० परिणाम स्वरुप नेपालकुङ टाहागउ प्रयास पश्चात घरेलु हिंसात अपराधय् रुपकु स्विकार यङन २०६६ दँकु घरेलु हिंसा (कसूर हो सजाय) ऐन, २०६६ बनई जुयन बैशाख १४ तिथीनन्सी लागू टुल्ले जुर ।
पाउ (प्रकार)ः
मिपे दोखुनु सोयन सुरक्षित ठाँई छेँ जुर्सङ विश्वकु गत्केङ मिसामीपेन छेँ दुपानतु व्यापक दमन शोषण हो हिंसाय् शिकार जुयन थौत माया, हतिहिथी सोउ हो संरक्षण यरीत दायित्व बुउ थौ नापय व्यक्तिय लाहालान् सिरी मल्गु टुल्ले थिनागु बुयन चोईरी व्यहा जुउटुल्लेङ प्रकृतीय् थे (अनुसार) घरेलु हिंसात कोवि चोयथे बोठयन सोई फरगु ।
शारिरीक यातना अंगभंग ठहरई जुईरी बाहेक डाईरी चिईरी, कुङन तईरी, शारीरिक चोट विईरी आले आनागुतु गुङ ज्य खँ यरीउरी, यत्केईरी ज्य शारीरिक याताना खेङ ।
मानसिक यातना शारीरिक यातना विईरी, डरधाक केईरी आले धम्की विईरी, त्रासपूर्ण व्यवहार यरीउरी, बोल विईरी, मखेउ वात ल्यारीउरी, छेँलान् पित टिईरी, मानसिक चोट विईरी ज्य यरीउरी यत्केईरी आले बैचारिक, धार्मिक आले साँस्कृतीक आले प्रथा परम्पराय् भरकु यरीउरी पाकेईरी थिनागु ज्यपेन मानसिक यातना खेङ ।
यौनजन्य यातना यौनजन्य प्रकृतीय् दुव्र्यवहार, अपमान हतोत्साह आले आत्मसम्मानकु चोट लगईजुउ, सुरक्षित यौन स्वास्थ्यकु आघात पू¥यारीउरी ज्य यौन यौन यातना खेङ ।
कारणः
विश्वकु गत्केङ समाजन् मिसामीत ओन्सामीय नियन्त्रणकु तईरी विशेष अधिकार ओम्सामीत प्रदान यङन तरै । ईनागुतु रोमन कानूनन् छेँय मुली मि ओम्सामी जुईरी हो कालातय् संरक्षण यरीउरी दायित्वङ कईमुत तु वियन तरै । उ जुयलागिन् घरेलु हिंसा मुल कोविय कारणन् जुउ खोईदमु ।
थुकेय (परिभाषा) :
संयुक्त राष्ट्र संघ मिसामी विरुद्द भेदभाव उन्मुलन यकु खलकय् सिफारिश ल्याखाः १९ न “घरेलु हिंसा” हत्ङसिन् मिसामी विरुद्दय् हिंसाय् थिगुर दोखुनु सोयन पुरान रुप खेङ । घरेलु हिंसा दोखुनु किसिमय् समाजकु प्रचलित दमु । घरेलु हिंसान् मिसामीय् स्वास्थत् खतराकु पारेङन तरै । पारिवारिक आले सार्वजनिक जीवनकु समानताय् भरकु ब्व काउ मिसामीय् क्षमताकु प्रभाव पारेङ तरै हङन परिभाषित यङन तरै । ईनागुतु घरेलु हिंसा कसूर हो सजाय ऐन २०६६ न् घरेलु हिंसात गुङ व्यक्तिन् गुङ व्यक्तित विय शारीरिक, मानसिक, यौनजन्य आले आर्थिक यातनात् सम्झई जुई मल । हो आम शब्दन बोल विईरी आले भावनात्मक चोट पू¥याकु मेवु गुङ ज्यत टुल्ले जन्यातई हङन गत्केङ बाँलस्के परिभाषीत यङन तरै । घरेलु सम्वन्धी दुपान लकु व्यक्तिपेनकु वंशज, व्यहा, धर्मपुत्र आले धर्मपुत्री जुउ आले थिगठ खलकय् दुज आश्रित आले ज्य यकुय् रुपकु थिगुरतु खलककु चोङ्गु व्यक्तिपे दातिकु जुउ आले जुई फउ सम्वन्धत् तयन तरै ।
सामाजिक कारणः
पितृसत्तात्मक समाजिक संरचना हो सोच, पुरातनवादी सामाजिक मोल हो मान्यता, छेँ दुपानाय खँ हङन ट्वापटिप चिईउरी पित माहाईरी, सभ्य आले सुसंस्कृतीपनय् अभाव, सामाजिक कुरिती (मिसामीत वस्तुय रुपकु सोईरी) प्रतिशोधय भावना, मेवे मर्यादा यरी मफईरी क्रोध, डाँक, पेवा प्रथा अनुशासन मदईरी, नाहाजुईरी सामाजिक संरचनालान् यत्ङसिन् घरेलु हिंसा जुउ खोई दमु । मेवु कारणन् सोयन सामाजिक कारणन् ६५ प्रतिशत घरेलु हिंसा जुउ खोई दमु ।
धार्मीक आले साँस्कृतिक कारणः
अशिक्षा, जनचेतनाय् कमी छाडा संस्कृती आले खुलापन, मिसामिपिस्त ओम्सामीपे अधिनस्थ दर्जाकु तईरी किसिमय् धार्मिकशास्त्रपे प्रभाव, कय् बुर्स स्वर्ग उई खोनई हङ मुल मान्यतापेन, थिमजिउ ताक्कु नई फिईरी मविईरी थिनागु कुरीतीन् थिनागु अन्धविश्वासन् यत्ङसिनुङ घरेलु हिंसान् प्रोत्सान नाप लङन चोङ्गु थिनागु खोई दमु ।
आर्थिक कारणः
बेरोजगारी, आर्थिक पछौटेपन, गरिबी, आर्थिक नियन्त्रण ओम्सामीकु निहित जुईरी, आर्थिक श्रोत हो साधन परिचानकु पहुँचय् कमी, रोजगारी आले सिपमुलक तालिमय् अभाव थिनागु आर्थिक कारणन्ङ नीति दके आले राज्य हिल्केईरीकु दोखुनु तहय मिसामी ब्व काईरी ओल्तेचा, नितीगत तहकु मिसामीपिस्त सोईरी दृष्टिकोण पाईरी, राजनैतिक कुसंस्कृतीक, अस्थिर राज्य व्यवस्था, छ्वासउ कानुनी व्यवस्था, परम्परावादी न्याय प्रणाली, कानुन कार्यान्वयन यरीउरी निकाय न्यालउपन, छ्वासउ प्रशासनिक अवस्था, अराजक स्थिती थिनागु कारणन् यत्ङ घरेलु हिंसालान् मिसामी पिडित जुईरीय नाप नापङ पहुँचलान् टायन चोई मल्गु बाध्यात्मक सिर्जना जुयन चोन ।
चुनौती, संभावना हो रणनीतियपेनः
घरेलु हिंसा गम्भीर प्रकृतिय् सामाजिक अपराध खेङ । उन् समाजकु बाँमलकु असर पारेरीउरी प्रवल सम्भावना दर्ङ दर्ङङ ईनागु हिंसात छेँ दुपानाय खँ हङन ट्वाप टिप चियन पित माहा हाईरी प्रवृत्तीन् यत्ङ पिडितन् खुलई जुयन हरीउरी वातावरण मद । ईनागु हिंसाकु छेँ दुपानातु पिडित अमानवीय आले अपमानजनक आले हिंसाजन्य ज्य जुयन चोन । ईनागु छेँ दुपान जुउ पारिवारीक हिंसा (विवाद) जुयलागिन् कत्छीन्के पित यई मफयलागिन् अपराध छेँ दुपान सुलेन चोई फरई । ईनागु हिंसाकु कानूनी व्यवस्था हो प्राबधानन् जुकुन अपराध नियन्त्रण जुई मफउ ।
तर्सथ ईनागु हिंसाकु पिडित थउन् अपराध खुलई जुके पित हाईरी आवश्यक जुयलागिन् कानुनी व्यवस्थाय् अतिरिक्त उ सम्वन्धकु व्यापक प्रचारप्रसार यङन जनचेतना फईल्याईरी मल सर्वसाधारणत सिकेई मल । वय नाप नापङ मानवअधिकारय् हनन् जुईरी गत्के सम्भावना जुयलागिन् हो हिंसा जुईरीय धायराङ व्यापक जुईरी जुयलागिन् ईनागु ज्य खँ आन्थीङ खोगयन उईरी हो पिडित यल्पनुङ पिडिततु जुउ जुयलागिन् वय संरक्षणय लागिन् कानुनी व्यवस्थाय् अभावकु वय अनुगमन, निरिक्षण आले मूल्याङ्कनय् लागिन् सम्बन्धित निकायपिस्त सचेत हो जागरुक दकेईय लागिन् अत्यावश्यक दमु ।
घरेलु हिंसा समाज विरोधी अपराध जुयलागिन् वय समाज सुत्ता राष्ट्रतङ असर जुकेउ जुयलागिन् व्यलाकुतु सम्वन्धीत अदालतन वय रोकथाम यरीमल्गु थनुय मुल आवश्यकता खोई दमु । घरेलु हिंसाकु शिकार जुउ मिसामीपिस्त छेँकु चोईरी वातावरण कमतु दउ जुयलागिन् वय व्यवस्थाङ यरीमल्गु खोईदमु । आन्थितु पिडितत् उपचारय लागिन सम्वन्धीत निकायन् कानुनय पालना यरी मल्गु खोई दमु । वय नाप नापङ पिडितन चाड चाड कम खर्चकु क्षतिपूर्ति नापलरीउरी न्यायीक आले प्रशासनिक संयन्त्रत प्रभावकारी दकेई मल हर्स सजायन्ली पिडितन् पिडितत् शत्रुरतापूर्ण रुपकु सोईरी सम्भावना दयलागिन् हो लितङ हिंसा दोहोरई जुई फयलागिन् पिडकत् मनोवज्ञानिक उपचार यकु खालय् सुधार गृहय् थापना यरीउरी जरुरी दउ खोई दमु ।
निष्कर्शः
घरेलु हिंसाकु घर दुपान खलककु शक्तिशाली वर्गन छ्वासउ वर्ग यरीउरी अपराध खेङ । वत अन्तर्राष्ट्रिय स्तरकुतु समाज विरोधी गम्भीर अमानवीय आले अपमानजनक ज्यय् रुपकु कायन तरै । तर्सथ संयुक्त राष्ट्र संघ आले मानव अधिकारनाप सम्वन्धित निकायपिसिन् टुल्ले अपराधय् रुपकु कायन तरै । विश्वकु ८९ देशपिसिन् जस्तै भारत, श्रीलंका, जापान, दक्षिण अफ्रिका, मलेउिा, थाइलैण्ड, बेलायत, हङकङ आदी देशपेनकु घरेलु हिंसा विरुद्ध भिन्न विशेष कानून बनई जुई धोन्जु ।
नेपाल थिनागु सामन्ती, अविकसित आले अस्थिरतापूर्ण देशकु अधिकांश मिसामीपेन घरेलु हिंसाय् शिकार जुयन चोनहिन् । उन यत्ङ मिसामीपे मानसिक, शारिरीक स्वास्थ्यकु असर पारेरिउरी नाप नापङ मिसामीपे थौ व्यक्तित्व हो आत्मसम्मानकु टुल्लेङ असर पारेतई । ईथी व्यक्ति, परिवार, समाज राष्ट्रत टुल्ले असर पारेकु जुयलागिन् राष्ट्रकु शान्ती आले सहि नेतृत्वय् यल्पनुङ अभाव जुर । यल्पनुङ अविकसित आले अशान्तकु परिणत जुयनचोन । ईनागु हिंसात नियन्त्रण यरीउरी नियम कानुन कार्यान्वयनय् नाप नापङ मानसिकता हो व्यवहारकु तु हिलि मल्गु खोई दमु । उतु जरुरी दमु । सुभाय्
